Mona O Moore
Stephen James Minton
Jak opanować
przemoc w szkole
Materiały do kopiowania
(załączniki)
94
ZAA

CZNIK A:
MATERIAA
Y DO POGADANEK LUB KURSÓW
DLA KADRY ZARZ
DZAJ
CEJ
95
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
96a
Tematy do dyskusji
1  Czym jest przemoc w szkole
2  Rodzaje znęcania się
3A  Opracowywanie skutecznej polityki szkoły
przeciwko aktom przemocy (1): O czym war-
to wiedzieć
3B  Opracowywanie skutecznej polityki szkoły
przeciwko aktom przemocy (2): Konsultacje
i współpraca ze społecznością szkolną
3C  Opracowywanie skutecznej polityki szkoły
przeciwko aktom przemocy (3): Ustalanie
sposobów rozpowszechniania, promocji
i oceny
4A  Opracowywanie skutecznych strategii prze-
ciwko aktom przemocy w szkole: strategie
przeciwdziałania (1): określenie sposobu
zgłaszania, badania i rejestrowania domnie-
manych ataków agresji (1)
4B  Opracowywanie skutecznych strategii prze-
ciwko aktom przemocy w szkole: strategie
przeciwdziałania (2): określenie sposobu
zgłaszania, badania i rejestrowania domnie-
manych ataków agresji (2)
4C  Opracowywanie skutecznych strategii prze-
ciwko aktom przemocy w szkole: strategie
przeciwdziałania (3): określenie sposobu
zgłaszania, badania i rejestrowania domnie-
manych ataków agresji (3)
4D  Opracowywanie skutecznych strategii prze-
ciwko aktom przemocy w szkole: strategie za-
pobiegawcze (4)
5  Pytania i odpowiedzi
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
96b
ROZDZIAA
2
1  Czym jest przemoc w szkole?
 ...systematyczne nadużywanie
"
siły (Smith i Sharp, 1994).
 Przemoc szkolna jest
"
długotrwałym, psychicznym lub
fizycznym, dręczeniem przez
jedną osobę lub grupę osób innej
osoby, która w danej sytuacji nie
jest w stanie się obronić (Roland,
1989, cyt. za: Mellor, 1999).
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
96c
ROZDZIAA
2
2  Rodzaje znęcania się
Bezpośrednie
Przemoc werbalna
Przemoc fizyczna
Przemoc niewerbalna
Wymuszanie
Wyszydzanie w sieci
Pośrednie
Chłopcy i dziewczęta angażują się w różnym
"
stopniu w oba rodzaje agresywnych zachowań.
Określanie kogoś jako mianem  dręczyciel nie
"
jest pomocne. Zamiast podejścia  wina  kara ,
proponujemy podejście  bez obwiniania :
przeciwstawianie siÄ™ niedopuszczalnym
zachowaniom i ich zmienianie.
Młodzieży, która jest zamieszana w znęcanie się,
"
agresywne zachowania i wykorzystywanie 
bÄ…dz
to jako ofiary, bÄ…dz
jako sprawcy (a czasem
oba naraz)  potrzebna jest pomoc i interwencja
rodziców oraz pracowników szkoły.
Na zjawisko znęcania się powinno się patrzeć jak
na problem społeczny  nie koncentruj się tylko na
relacji uczeń  uczeń, ale wez
pod uwagÄ™ inne rela-
cje: nauczyciel  uczeń, uczeń  nauczyciel, rodzic
 nauczyciel (itd.).
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
96d
ROZDZIAA
2
3A  Opracowywanie skutecznej
polityki szkoły przeciwko aktom
przemocy (1)
Na co zwracać uwagę:
" Kto wez
mie odpowiedzialność za
stworzenie i wdrażanie polityki szkoły
i strategii przeciwko znęcaniu się?
" Jakie są ogólne założenia polityki
przeciwko znęcaniu się?
" Czy powinniśmy się skupić tylko
i wyłącznie na znęcaniu się, czy też zająć
siÄ™ tematami pokrewnymi, jak agresywne
zachowania, wykorzystywanie czy
niezdyscyplinowanie?
" Komu te procedury mają służyć? Uczniom?
Nauczycielom? Jednym i drugim?
" W jaki sposób możemy włączyć personel
szkoły, rodziców i uczniów w proces
tworzenia polityki szkoły?
" O jakich innych sprawach z zakresu
prawa, programu nauczania i procedur
należy pamiętać?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
97a
ROZDZIAA
2
3B  Opracowywanie skutecznej
polityki szkoły przeciwko aktom
przemocy (2)
Konsultacja i współpraca ze społecznością
szkolnÄ…
" Aby społeczność czuła, że ma wpływ na
kierunek rozwoju polityki, należy się z nimi
konsultować
" Należy zorganizować:
szkolenie dla osób pracujących z
młodzieżą;
spotkania informacyjne, dni otwarte dla
rodziców i członków społeczności;
pracÄ™ w klasie z uczniami
" Wszystkie grupy potrzebujÄ… wprowadzenia
na temat:
czym jest przemoc i jakie formy przyjmuje;
koncepcji  nieobwiniania ;
określenia agresywnych zachowań jako
problem społeczny
pomysłów na badanie, rejestrowanie,
przeciwdziałanie i zapobieganie znęcaniu
siÄ™
" Pamiętaj, że grupy te będą miały różny
poziom wiedzy na temat zjawiska znęcania
się oraz związane z nim różne przekonania,
emocje i obawy
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
97b
ROZDZIAA
2
3C  Opracowywanie skutecznej
polityki szkoły przeciwko aktom
przemocy (3)
Ustalanie sposobów rozpowszechniania,
promocji i oceny
" Szkoła powinna być dumna ze swojej
aktywnej postawy wobec znęcania się
" Oświadczenie przeciwko znęcaniu się
w pisemnej formie powinno być:
rozumiane jako sprawa publiczna
zawieszone w postaci plakatu
w szkolnej gablocie na stałe
dostępne dla wszystkich uczniów
w języku, który rozumieją
rozdane wszystkim członkom
kadry, zwłaszcza osobom nowym
i niezatrudnionym na stałe
rozdane wszystkim rodzicom, zwłaszcza
tym  nowo przybyłym
rozdane wszystkim grupom istotnym
dla szkolnej społeczności
Ocena i analiza skuteczności powinny
stanowić część integralną  kontrolowanie
powinno się odbywać co najmniej raz do roku
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
97c
ROZDZIAA
2
4A  Opracowywanie skutecznych
strategii przeciwko aktom przemocy
w szkole (1)
Strategie przeciwdziałania (1)
" Określenie sposobu zgłaszania, badania
i rejestrowania domniemanych ataków
agresji (1)
" Może istnieć silny sprzeciw społeczności
wobec zgłaszania
" Koordynacja strategii przeciwko
znęcaniu się
" Rozmowy ze wszystkimi uczniami
" Podstawy procedury zgłaszania:
" Zapewnij bezpieczeństwo: ofiara
powinna być chroniona przed
następnymi atakami, zwłaszcza
przed odwetem
" Zaakceptuj zgłoszenie zdarzenia
" Aktywnie słuchaj, nie interpretuj,
zapisz poszczególne skargi
(zwłaszcza konkretne zdarzenia)
" Rozważ użycie znormalizowanych
formularzy
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
97c
ROZDZIAA
2
4B  Opracowywanie skutecznych
strategii przeciwko aktom przemocy
w szkole (2)
Strategie przeciwdziałania (2)
Określenie sposobu zgłaszania, badania
"
i rejestrowania domniemanych ataków
agresji (2)
Rozmowa i wywiad z osobami, których
"
dotyczy znęcanie się
Osobne przesłuchiwanie domniemanych
"
ofiar i sprawców
Jeśli sprawa dotyczy gangu, najpierw osob-
"
no przesłuchaj jego członków
Zalecane jest jak najszybsze przesłuchanie
"
Niezwykle pomocna będzie rozmowa ze
"
świadkami zajścia
Oskarżycielski ton może tylko zaszkodzić:
"
zapewnij domniemanego prześladowcę,
że jego wersja zostanie wysłuchana przed
podjęciem decyzji
Nie ma konieczności informowania
"
domniemanego sprawcy, kto zgłosił spra-
wę  należy zakomunikować, że incydent
zwrócił uwagę władz szkoły i że znęcanie
siÄ™ nie jest tolerowane w szkole
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
98a
ROZDZIAA
2
4C  Opracowywanie skutecznych
strategii przeciwko aktom przemocy
w szkole (3)
Strategie przeciwdziałania (3)
" Określenie sposobu zgłaszania, badania i re-
jestrowania domniemanych aktów agresji (3)
" Po zbadaniu sprawy należy (w dobrej wie-
rze) poinformować sprawców o tym, że:
" ich zachowanie stanowiło jednoznaczny
przykład znęcania się, co narusza zasady
szkoły;
" muszą w przyszłości powstrzymywać się
od znęcania się w ogóle, a w szczególno-
ści od tych ataków, które doświadczyła
ofiara;
" zgodnie z zasadÄ… zwalczania przemocy,
zostanÄ… zastosowane konkretne sankcje,
jeśli takie zachowanie pojawi się w przy-
szłości;
" jakakolwiek próba odwetu na ofierze zosta-
nie potraktowana z najwyższą surowością
Rola rodziców
"
Określenie sankcji dla osób uznanych za
"
sprawców
Rozważ wprowadzenie znormalizowanego
"
pisemnego kontraktu
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
98b
ROZDZIAA
2
4D  Opracowywanie skutecznych
strategii przeciwko aktom przemocy
w szkole (4)
Strategie zapobiegawcze:
Określenie systemu wsparcia dla osób mają-
"
cych do czynienia ze zjawiskiem przemocy
Rozważ wprowadzenie mediacji i programu
"
mentorskiego, treningu umiejętności spo-
Å‚ecznych, porad psychologa szkolnego
Praca nad zwiększeniem świadomości
w klasie
Może być propagowana wśród grona peda-
"
gogicznego przez organizowanie szkoleń
Może opierać się na metodach twórczych
"
(plastyka, dramat, rzez
ba), analizie poezji
i literatury, zorganizowanej dyskusji,
rozmowie w kręgu; warto też tworzyć
i wykorzystać kartę praw klasowych
Ważne, aby wystawiać prace uczniów
"
poza szkołą
Upublicznianie wkładu uczniów w akcję
"
przeciw znęcaniu się
Mediacje z rówieśnikiem oraz program
"
mentorski i ich rola
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
98c
ROZDZIAA
2
DZI
KUJEMY
ZA UWAG
!
CZY MACIE
JAKIEÅš PYTANIA?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
98d
ZAA

CZNIK B:
MATERIAA
Y DO POGADANEK LUB KURSÓW
DLA KADRY PEDAGOGICZNEJ
99
ROZDZIAA
3
PRZEMOC, AGRESYWNE
ZACHOWANIA
I DR
CZENIE
W ÅšRODOWISKU
UCZNIOWSKIM: O CZYM
POWINNA WIEDZIEĆ
KADRA PEDAGOGICZNA
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
100a
ROZDZIAA
3
Tematy do dyskusji
1  Czym jest przemoc w szkole
2  Rodzaje znęcania się
3  Inne ważne kwestie, dotyczące grona
pedagogicznego
4A  Radzenie sobie z przypadkami
dręczenia w szkole (1): Rozwiązywanie
konfliktów
4B  Radzenie sobie z przypadkami
dręczenia w szkole (2): Strategie
wsparcia dla osób zamieszanych
w dręczenie
5A  Strategie zapobiegawcze (1): Ogólne
rozmowy w klasach o problemie
przemocy
5B  Strategie zapobiegawcze (2):
Specjalne zajęcia na temat sposobów
przeciwstawiania siÄ™ agresji
5C  Strategie zapobiegawcze (3):
Przeciwdziałanie agresji a program
nauczania
6  Pytania i odpowiedzi
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
100b
ROZDZIAA
3
1  Czym jest przemoc w szkole?
 ...systematyczne nadużywanie
"
siły (Smith i Sharp, 1994).
 Przemoc szkolna jest
"
długotrwałym, psychicznym lub
fizycznym, dręczeniem przez
jedną osobę lub grupę osób innej
osoby, która w danej sytuacji nie
jest w stanie się obronić (Roland,
1989, cyt. za: Mellor, 1999).
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
100c
ROZDZIAA
3
2  Rodzaje znęcania się
Bezpośrednie
Przemoc werbalna
Przemoc fizyczna
Przemoc niewerbalna
Wymuszanie
Wyszydzanie w sieci
Pośrednie
Chłopcy i dziewczęta angażują się w różnym
"
stopniu w oba rodzaje agresywnych zachowań.
Określanie kogoś mianem  dręczyciel nie jest
"
pomocne. Zamiast podejścia  wina  kara ,
proponujemy podejście  bez obwiniania :
przeciwstawianie siÄ™ niedopuszczalnym
zachowaniom i ich zmienianie.
Młodzieży, która jest zamieszana w znęcanie się,
"
agresywne zachowania i wykorzystywanie 
bÄ…dz
to jako ofiary, bÄ…dz
jako sprawcy (a czasem
oba naraz)  potrzebna jest pomoc i interwencja
rodziców oraz pracowników szkoły.
Na zjawisko znęcania się powinno się patrzeć jak
na problem społeczny  nie koncentruj się tylko
na relacji uczeń  uczeń, ale wez
pod uwagÄ™ inne
relacje: nauczyciel  uczeń, uczeń  nauczyciel, ro-
dzic  nauczyciel (itd.).
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
100d
ROZDZIAA
3
3  Inne ważne kwestie dla grona
pedagogicznego
Polityka szkoły przeciwko aktom przemocy
Powinna określać:
Czym jest znęcanie się i w jakich występuje
"
formach
Procedurę zgłaszania, sposób dochodzenia
"
i rejestrowania domniemanego znęcania się
Sposoby traktowania przypadków znęcania
"
się, włączając w to metody interwencji
i wsparcie dla osób zamieszanych
w dręczenie (zarówno dla sprawców, jak i dla
ofiar) oraz, tam gdzie to konieczne, sankcje
dla sprawców
Strategie zapobiegawcze w szkole i klasie
"
Role pracowników szkoły, kadry
"
pedagogicznej, rodziców i opiekunów uczniów
Sposoby rozpowszechniania, promocji
"
i oceny
Powinna wzmacniać całokształt
"
podejmowanej pracy w zwiÄ…zku
z przeciwstawianiem się znęcaniu
Rola kadry pedagogicznej w pracy nad
przeciwstawianiem siÄ™ agresji
Codzienne stosowanie procedur i metod
"
określonych przez politykę szkoły przeciwko
agresji
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
101a
ROZDZIAA
3
4A  Radzenie sobie z przypadkami
dręczenia w szkole (1)
Rozwiązywanie konfliktów
Model pięciostopniowy:
określenie problemu, oszacowanie, sformułowanie
"
przyczyn, interwencja, ocena
Obiektywizm
"
Jednakowe i sprawiedliwe rozpatrywanie wersji
"
obu stron przed podjęciem działań; tylko wtedy
podjęte działania będą uczciwe i traktowane jako
konsekwencja postępowania osób zamieszanych
w konflikt oraz ich póz
niejszych zachowań
Ogólne zasady i robienie notatek
"
Radzenie sobie z uczuciami
"
Ludzie rzadko kłócą się o fakty i zdarzenia, a raczej
"
o to, jak siÄ™ w zwiÄ…zku z nimi czujÄ…
Zapewnij bezpieczeństwo, aktywnie słuchaj,
"
zadawaj otwarte pytania dotyczÄ…ce emocji oraz
przyjmuj empatycznÄ… postawÄ™
Rozwiązywanie sporów
"
Jeśli kompromis nie jest możliwy  spróbuj
"
osiągnąć porozumienie z pomocą mediatora
Mediacje powinny utorować drogę do
"
rozwiązania problemu w przyszłości
Nb. znęcanie się nie musi być powiązane z konfliktem
(antagonizmem, niechęcią, nieufnością), ale może
się łączyć z chęcią sprawcy do sprawowania kontroli
i manipulowania innymi.
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
101b
ROZDZIAA
3
4B  Radzenie sobie z przypadkami
dręczenia w szkole (2)
Strategie wsparcia dla osób zamieszanych
w dręczenie
Porady psychologa szkolnego, wsparcie
emocjonalne dla ofiar
Udzielane przez specjalistÄ™
"
Powinny być tylko jedną z szerokiego
"
wachlarza możliwości
Warsztat doskonalenia umiejętności
społecznych
Aspołeczne zachowania sprawcy
"
 ProwokujÄ…ce ofiary
"
Może być przeprowadzony przez
"
wyszkolonego przedstawiciela grona
pedagogicznego lub przez specjalistÄ™
Warsztat radzenia sobie z emocjami
(zwłaszcza z gniewem)
 Mimowolni sprawcy oraz ci z opóz
nionÄ…
"
reakcjÄ… na bodz
ce
Może być przeprowadzony przez
"
wyszkolonego przedstawiciela grona
pedagogicznego lub przez specjalistÄ™
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
101c
ROZDZIAA
3
5A  Åšrodki zapobiegawcze (1)
Ogólne rozmowy w klasach o problemie
przemocy
Najważniejsze tematy, które należy
poruszyć:
czym jest przemoc i jakie formy
"
przyjmuje;
znęcanie się jest, również w tej szkole,
"
zachowaniem niedopuszczalnym;
wszyscy mamy obowiązek chronić
"
dobro innych;
jeśli ktoś się nad Tobą znęca lub jeśli
"
wiesz, że przydarza się to komuś
innemu, zwróć się o pomoc do
pracownika szkoły;
odpowiadanie przemocÄ… na przemoc
"
tylko pogorszy sprawÄ™;
każdy ma prawo do szkoły wolnej od
"
przemocy i dręczenia, dlatego wszyscy
musimy dołożyć starań, aby tak się stało.
Najistotniejsze jest powtarzanie
"
komunikatu. Rozmowy takie powinny
być przeprowadzane co najmniej raz
w semestrze  uznajmy to za wytycznÄ…
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
101d
ROZDZIAA
3
5B  Åšrodki zapobiegawcze (2)
Specjalne zajęcia na temat sposobów
przeciwstawiania siÄ™ agresji
Kwestie ogólne
Zwrócenie uwagi całej klasy na kwestię
"
poczucia własnej wartości; włączanie
do grupy
Połączenie kreatywnych metod
"
z dyskusją przybliżającą temat
 Rozmowy w kręgu : praca w grupie
"
i granice grupowe
Rozgrzewka
Film i dyskusja sterowana
"
Sztuki plastyczne:
plakaty, zdjęcia i rzez
by
"
Inscenizacje:
"
kompozycje muzyczne
"
i przedstawienia teatralne
psychodrama i problemy z niÄ… zwiÄ…zane
"
Wykorzystanie karty praw klasowych
Upublicznianie prac uczniów
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
102a
ROZDZIAA
3
5C  Åšrodki zapobiegawcze (3)
Przeciwdziałanie agresji a program
nauczania
Możliwe jest, aby w codziennym trybie
"
nauczania przekazać przesłanie o
przeciwstawianiu siÄ™ aktom przemocy
Nauczyciele w szkołach podstawowych
"
mają prawdopodobnie więcej swobody
co do organizacji programu nauczania,
ale treści związane z problemem
przemocy można również wprowadzać
podczas nauczania konkretnych
przedmiotów w póz
niejszych etapach
edukacji
Ogólna rada  potraktuj problem
"
przemocy w szkole serio i nie pomijaj
żadnej możliwości do wykorzystania
własnej kreatywności i pomysłowości
w przekazywaniu prospołecznego
przesłania o przeciwstawianiu się
przemocy
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
102b
ROZDZIAA
3
DZI
KUJEMY
ZA UWAG
!
CZY MACIE
JAKIEÅš PYTANIA?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
102c
ZAA

CZNIK C:
MATERIAA
Y DO POGADANEK
DLA RODZICÓW
103
ROZDZIAA
4
PRZEMOC, AGRESYWNE
ZACHOWANIA
I DR
CZENIE
W ÅšRODOWISKU
UCZNIOWSKIM: O CZYM
POWINNI WIEDZIEĆ
RODZICE
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
104a
ROZDZIAA
4
Tematy do dyskusji
1  Czym jest przemoc siÄ™ w szkole
2  Rodzaje znęcania się
3  Czemu rodzice są tak ważni
4  Sygnały i symptomy związane ze
znęcaniem się
5  Co robić, gdy Twoje dziecko jest
ofiarÄ… przemocy
6  Co zrobić, gdy Twoje dziecko znęca
siÄ™ nad innymi
7a  Współpraca ze szkołą Twojego
dziecka w walce z przemocÄ… (1):
O czym Ty i Twoje dziecko chcecie
i musicie wiedzieć
7b  Współpraca ze szkołą Twojego
dziecka w walce z przemocÄ… (2):
Współpraca rodzica ze szkołą
na rzecz przeciwstawiania siÄ™
agresywnym zachowaniom
8  Pytania i odpowiedzi
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
104b
ROZDZIAA
4
1  Czym jest przemoc w szkole?
Znęcanie się jest rodzajem
"
systematycznego
i utrzymujÄ…cego siÄ™
agresywnego zachowania
młodej osoby lub grupy
młodzieży, skierowanego
przeciwko wybranej jednostce,
która jest niezdolna do obrony.
Sporadyczne kłótnie lub bójki
młodzieży w podobnym wieku
i o podobnym pochodzeniu
społecznym nie są zaliczane
do znęcania.
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
104c
ROZDZIAA
4
2  Rodzaje znęcania się
Bezpośrednie
Przemoc werbalna
Przemoc fizyczna
Przemoc niewerbalna
Wymuszanie
Wyszydzanie w sieci
Pośrednie
Chłopcy i dziewczęta angażują się
"
w różnym stopniu w oba rodzaje
agresywnych zachowań.
Określanie kogoś mianem  dręczyciel nie jest
"
pomocne. Zamiast podejścia  wina  kara ,
proponujemy podejście  bez obwiniania :
przeciwstawianie siÄ™ niedopuszczalnym
zachowaniom i ich zmienianie.
Młodzieży, która jest zamieszana
"
w znęcanie się, agresywne zachowania
i wykorzystywanie  bÄ…dz
to jako ofiary,
bÄ…dz
jako sprawcy (a czasem oba naraz)
 potrzebna jest pomoc i interwencja
rodziców oraz pracowników szkoły.
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
104d
ROZDZIAA
4
3  Czemu rodzice są tak ważni
Rodzice mają największy wpływ
"
na zachowania i postawy dzieci.
Każdy odpowiedzialny rodzic
"
dba o bezpieczeństwo i dobro
swojego dziecka
Wraz z pracownikami szkoły
"
rodzice są obowiązani upewnić
się, że ich dzieci nie stosują
przemocy ani nie dręczą innych
uczniów w szkole
Badania pokazują, że
"
dręczona młodzież niechętnie
mówi o tych zajściach. Jeśli
jednak zdecydujÄ… siÄ™ o tym
powiedzieć, będzie to raczej
rodzic niż nauczyciel.
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
105a
ROZDZIAA
4
4  Sygnały i symptomy związane
ze znęcaniem się
Młoda osoba wygląda na przygnębioną
"
i zaniepokojoną, ale nie chce powiedzieć,
co się stało
Niewyjaśnione skaleczenia i siniaki
"
Zniszczone ubrania, książki, materiały
"
szkolne
Gorsze wyniki w nauce
"
Prośby o pieniądze
"
Niechęć do szkoły
"
Zmiany nastroju i zachowania
"
" Brak pewności siebie i poczucia własnej
wartości
Bóle głowy i brzucha
"
Problemy ze spaniem
"
Niestety, symptomy te nie sÄ… jednoznaczne.
Występowanie kilku z nich lub nawet
wszystkich naraz nie musi koniecznie
oznaczać, że dziecko doświadcza przemocy
w szkole. Jeśli jednak symptomy te się
pojawiają, należy dokładniej zbadać sprawę.
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
105b
ROZDZIAA
4
5  Co zrobić, gdy Twoje dziecko
jest ofiarÄ… przemocy
Dowiedz się, co zaszło
Młodemu człowiekowi niełatwo jest przyznać
"
przed rodzicami, że jest się prześladowanym.
Pokaż dziecku, że jesteś po jego stronie.
"
BÄ…dz
gotów wysłuchać i porozmawiać, ale
"
przede wszystkim słuchaj.
Zapewnij dziecko, że to dręczyciel ma problem
Powiedz, żeby nie odpowiadało przemocą na
przemoc
Naucz dziecko, jak sobie radzić w takich
sytuacjach:
Wyjaśnij dręczonemu dziecku, że prześladowca
"
oczekuje agresywnej reakcji; humor, milczenie
lub asertywność  tj. bronienie się bez użycia
przemocy  może zapobiec atakom
Nauka, jak sobie radzić, powinna wychodzić
z domu
Znaczenie poczucia własnej wartości
Prześladowana młodzież bardzo szybko traci
pewność siebie, co powoduje utratę wiary we
własne siły. Im częściej jest się prześladowanym,
tym niższe poczucie własnej wartości
Pomysły na podbudowywanie poczucia własnej
wartości w domu
Zgłaszanie problemu (patrz slajd 7A)
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
105c
ROZDZIAA
4
6  Co zrobić, gdy Twoje dziecko
znęca się nad innymi
Świadomość tego, co uznajemy za znęcanie się
BÄ…dz
dobrym wzorcem
Dowiadywanie się, co zaszło
Znaczenie poczucia własnej wartości
Dręczyciele mają obniżony poziom własnej
"
wartości; im częściej młoda osoba znęca się
nad innymi, tym niższe ma poczucie własnej
wartości.
Znęcanie się nad innymi może być
"
postrzegane jako chybiona próba
podniesienia własnej wartości (aby zyskać
uznanie wśród rówieśników).
Niektórzy uczniowie mają do czynienia ze
"
znęcaniem się zarówno jako sprawcy, jak
i jako ofiary (sprawca-ofiara). Oni właśnie
mają najniższe poczucie własnej wartości.
Uczenie empatii w domu
Uczenie tolerancji
Rozładowywanie emocji w pozytywny
sposób
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
105d
ROZDZIAA
4
7a  Współpraca ze szkołą Twojego
dziecka w walce z przemocÄ… (1):
O czym Ty i Twoje dziecko chcecie i musicie
wiedzieć
Dziecko może prosić i błagać, żeby rodzic
niczego szkole nie zgłaszał
Czasem należy działać pomimo sprzeciwu
dziecka, ale musimy mieć całkowitą
pewność, że działamy dla jego dobra
Należy mieć pewność, że szkoła zajmie
się tą sprawą w sposób delikatny i
odpowiedzialny
Szkoła zajmie się incydentem w sposób
"
delikatny i na tyle, na ile to możliwe,
zachowa poufność
" Twoje dziecko będzie chronione przed
kolejnymi atakami
" Jako rodzic będziesz powiadamiany
o postępach w sprawie
Rodzice muszą też pamiętać, że badanie
zarzutu o znęcanie się w sposób dokładny
i delikatny może trwać długo
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
106a
ROZDZIAA
4
7b  Współpraca ze szkołą Twojego
dziecka w walce z przemocÄ… (2):
Współpraca rodzica ze szkołą na rzecz
przeciwstawiania siÄ™ agresywnym zachowaniom
W wielu szkołach funkcjonują organy, takie jak
"
rady rodziców i rady szkoły
Szkoła powinna konsultować się z rodzicami
"
odnośnie planowania i określania nowej
polityki szkoły lub odnośnie korygowania starej.
Rady rodziców mogą same organizować
"
i opłacać spotkania informacyjne
z wizytatorami lub dofinansowywać i brać
udział w stałych akcjach zapobiegawczych
znęcaniu się, np. w  Tygodniu przeciwko
przemocy
Rodzice mogÄ…, a w zasadzie powinni,
"
kontaktować się ze sobą w celu zwalczania
przemocy w swojej społeczności.
Rodzice i nauczyciele powinni stać po
"
tej samej stronie barykady: jako zwiÄ…zek
odpowiedzialnych, troskliwych dorosłych
ze wspólnym celem: zapobiegania
i przeciwstawiania siÄ™ przemocy, agresywnym
zachowaniom i dręczeniu w środowisku
młodzieży
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
106b
ROZDZIAA
4
DZI
KUJEMY
ZA UWAG
!
CZY MACIE
JAKIEÅš PYTANIA?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
106c
ZAA

CZNIK D:
MATERIAA
Y DO ROZMÓW Z UCZNIAMI
107
ROZDZIAA
5
ZJAWISKO PRZEMOCY
W SZKOA
ACH: O CZYM
POWINNI WIEDZIEĆ
WSZYSCY MA
ODZI LUDZIE
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
108a
ROZDZIAA
5
Tematy do dyskusji
1  Co każda młoda osoba
powinna wiedzieć
o przemocy
2  Co zrobić, gdy padłeś ofiarą
przemocy
3  Jak Ty możesz pomóc
zapobiegać przemocy
w szkole
4  Pytania i odpowiedzi
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
108b
ROZDZIAA
5
1  Co każda młoda osoba powinna
wiedzieć o przemocy
Czym jest przemoc w szkole?
Ofiarą przemocy jest osoba, której w przykry sposób
"
dokucza jeden uczeń lub cała grupa. Z takiego dziecka
ciągle się szydzi, a jemu samemu trudno jest się obronić
Nie mówimy o przemocy w szkole, jeśli pomiędzy
"
dwoma rówieśnikami o podobnej sile doszło do
okazjonalnej bójki czy sprzeczki
Nie mówimy o przemocy w szkole, jeśli nauczyciel po-
"
stępuje według regulaminu szkolnego lub gdy udziela
uczniowi konstruktywnej krytyki odnośnie jego pracy
Różne rodzaje znęcania się:
Przemoc werbalna: obrzucanie wyzwiskami, złośliwe
"
ośmieszanie, obmawianie, zastraszanie
Przemoc fizyczna: uderzanie, kopanie, zadawanie bólu
"
Przemoc niewerbalna: zastraszanie lub obraz
liwe gesty
"
Wymuszanie: pieniędzy, rzeczy osobistych lub
"
przyborów szkolnych
Izolowanie od otoczenia: permanentne pomijanie
"
kogoś, rozsiewanie plotek, kłamstw, pomówień, tak aby
inni uczniowie nie darzyli ofiary sympatiÄ…
Wyszydzanie w sieci: złośliwe wiadomości tekstowe
"
i e-maile
Czy przychodzą Ci na myśl jakieś inne rodzaje przemocy?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
108c
ROZDZIAA
5
2A  Co zrobić, gdy padłeś ofiarą
przemocy (I)
Rozmowa z dorosłym na ten temat  Dlaczego jest
to tak istotne i jak to zrobić
Nikt nie będzie w stanie Ci pomóc, jeśli nie
zgłosisz, że padłeś ofiarą przemocy
Pomagając sobie, pomagasz też innym
uczniom
Nie ma nic złego w przyznaniu się, że ktoś
dręczy Ciebie lub kogoś innego
Osoby, które informują nauczycieli o sprawach
"
uczniów, mogą uzyskać miano  skarżypyty , ale
takie przezywanie jest ZA
E!
Nie jest w porządku, jeśli skarżysz na kogoś
"
tylko po to, aby przysporzyć tej osobie
kłopotów
Co innego, jeśli zgłosisz, że padłeś ofiarą
"
przemocy. Mówisz o tym, ponieważ nie chcesz,
aby takie zdarzenie ponownie miało miejsce.
Dręczyciel ponosi konsekwencje swojego
zachowania, ponieważ to, co robił, było
niewłaściwe.
Na początku może pomóc rozmowa z rodzicem
"
lub opiekunem  oni dowiedzÄ… siÄ™,
w jaki sposób szkoła zajmie się tym problemem
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
108d
ROZDZIAA
5
2B  Co zrobić, gdy padłeś ofiarą
przemocy (II)
Pamiętaj, że to dręczyciel ma problem, a nie Ty
Dręczyciele oraz ich przyjaciele potrafią z łatwością
"
przekonać swoje ofiary o ich ułomnościach.
Pamiętaj, że ludzie mogą paść ofiarą przemocy
"
z różnych tzw.  powodów , które stanowią jedynie
pretekst do wyrzÄ…dzania komuÅ› krzywdy
Nie ma żadnego usprawiedliwienia dla aktów
"
przemocy!
Nie odpowiadaj przemocÄ… na przemoc
Często mówi się, że powinniśmy stawać we
"
własnej obronie, stosując rozwiązania siłowe
 jednak takie stwierdzenie jest ZA
E!
Jeśli przegramy:
"
ucierpimy jeszcze bardziej
Jeśli wygramy (co jest mało prawdopodobne):
"
dręczyciel może przekonać nauczyciela, że
to Ty jesteś sprawcą całego zamieszania, a to
przysporzy Ci kłopotów w szkole;
dręczyciel może zebrać swoich przyjaciół
i krewnych, aby wspólnie zemścić się na Tobie.
Jeśli stosujemy zorganizowany typ przemocy:
"
Dręczyciel zbiera większą grupę osób,
w odpowiedzi na to ofiara tworzy jeszcze większą
bandę, wtedy dręczyciel zbiera kolejne osoby
do grupy itd. Dlatego wcześniej czy póz
niej ktoÅ›
wylÄ…duje w szpitalu, zostanie relegowany ze
szkoły lub popadnie w konflikt z prawem
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
109a
ROZDZIAA
5
2C  Co zrobić, gdy padłeś ofiarą
przemocy (III)
Jak sobie radzić z przemocą werbalną
" Pamiętaj, że to szkoła i policja
powinny interweniować w każdym
przypadku ataków fizycznych, ty
natomiast możesz stawić czoła
przemocy werbalnej
" Pamiętaj, że dręczyciele chcą sprawić
przykrość swoim ofiarom
" Jeśli nie reagujemy negatywnie,
zyskujemy trochę czasu na właściwą
reakcjÄ™
" Wypróbuj jedną z czterech metod:
Milczenie
Poczucie humoru
Słowo  dziękuję dobre na wszystko
Asertywność  obrona własnej osoby
bez użycia przemocy
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
109b
ROZDZIAA
5
3A  Jak Ty możesz zapobiegać
przemocy w szkole (I)
Nie czyń drugiemu, co Tobie niemiłe!
" Stosowanie przemocy wobec innych jest ZA
E,
a osoby stosujące przemoc są TCHÓRZAMI
" Nie znęcaj się nad słabszymi i nie pozwalaj
swoim kolegom na takie zachowanie
" Staraj się integrować, zamiast zostawiać ich
na pastwÄ™ losu
" Traktuj innych w taki sposób, w jaki sam
chciałbyś być traktowany
Zrozumienie uczuć drugiego człowieka
" Każdy inaczej reaguje na różne bodz
ce
" Nie jest łatwo zrozumieć uczucia innych, ale
warto spróbować to zrobić
" Pomyśl  jak czują się osoby, które padły
ofiarÄ… przemocy?
Szanowanie ludzi takich, jakimi sÄ…
" Staraj się odszukać podobieństwa między
wami, a nie tylko skupiać się na różnicach
" Nie osądzaj innych i nie słuchaj tych, którzy
to robiÄ…
" Nie dokuczaj nikomu ze względu na jego
rasÄ™, wyznawanÄ… religiÄ™, orientacjÄ™ seksualnÄ…
lub narodowość
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
109c
ROZDZIAA
5
3B  Jak Ty możesz zapobiegać
przemocy w szkole (II)
Radzenie sobie z własnymi emocjami
" Wielu młodych ludzi stosuje przemoc,
popada w różnego rodzaju kłopoty,
ponieważ nie kontroluje swojego gniewu
" Pytania, nad którymi warto się
zastanowić:
Czym charakteryzuje siÄ™ gniew?
Jak siÄ™ zachowujemy, gdy popadamy
w gniew?
Co nas złości?
Czy złość przysporzyła nam już kiedyś
kłopotów?
Co może być alternatywą dla gniewu?
W jaki sposób możemy ostudzić własne
emocje?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
109d
ROZDZIAA
5
3C  Jak Ty możesz zapobiegać
przemocy w szkole (III)
Co jeszcze można zrobić w szkole:
" Zachowuj się właściwe w czasie lekcji,
bÄ…dz
fair w czasie zabaw sportowych
i innych zajęć, a także poza szkołą
" Traktuj innych w taki sposób, w jaki
sam chciałbyś być traktowany
" Zapytaj nauczyciela, czy możesz
zrobić coś, aby zapobiec zjawisku
dręczenia w szkole lub czy możesz
uczestniczyć w organizowaniu
 Tygodnia przeciwko przemocy
" Wez
udział w mediacjach, programie
mentorskim, procedurach
wprowadzania dyscypliny wszędzie
tam, gdzie jest to potrzebne
" SporzÄ…dz
kartÄ™ praw klasowych
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
110a
ROZDZIAA
5
DZI
KUJEMY
ZA UWAG
!
CZY MACIE
JAKIEÅš PYTANIA?
Jak opanować przemoc w szkole © Sage Publications 2004
© Copyright for Polish edition Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2008
110b