DSC03228 (3)

inicjalne, układ karty tytułowej. Wszystkie te środki służą zapewnieniu integralności wypowiedzi — sekwencji wyrażeń językowych tworzą jeden całościowy znak.

Delimitacja tekstu, jak i inne własności strukturalne wypowiedzi, poddawana być może różnym próbom i eksperymentom komunikacyjnym. Dziedziną, w której bardzo często wprowadzane są nowe konwencje deli-mitacyjne, uchylane zaś i przekształcane dawne, jest obszar literatury - z jego bogatym repertuarem form gatunkowych podległych stałej ewolucji. Uchylenie delimitatorów jednego typu zwykle nie pozbawia tekstu wyrazistego konturu jako odrębnej całości znaczącej, ponieważ — jak mówiliśmy - punkty graniczne rozpoznane być mogą na podstawie innych elementów wiązki znaków. Możliwa jest tu jednak pewna gra z tekstem -gra, w której naruszane są takie konstytutywne cechy wypowiedzi, jak wyrazistość jej granic. Rezultatem takiej gry jest tekst o zatartym początku i końcu, przybierający postać wypowiedzi fragmentarycznej, a więc tekst, który zatraca status odrębnego znaku. Ów tekst jest rozchwiany znaczeniowo, zwielokrotniają się możliwości jego interpretacji - zależnie od tego, w jaką domniemaną całość komunikacyjną włączy go sam odbiorca. Ponieważ tych możliwości jest wiele i nie są one w pełni przewidywalne, pewne i ostateczne ustalenia interpretacyjne zostają zawieszone. Tekst staje się dziełem otwartym (Eco, 1973).

Naruszanie gatunkowych konwencji delimitacyjnych prowadzi więc do zanegowania integralności znakowej tekstu. Eksperymenty literackie tego typu zainicjowane zostały przez Lawrance’a Sterna, autora Podróży sentymentalnej przez Francję i Wiochy (1768; przekł. poi. 1817). Poetyka fragmentu uprawiana była na dużą skalę w romantyzmie. Gry z wyznacznikami granic tekstu pozostają istotnym problemem estetycznym do chwili obecnej.

MECHANIZMY SPÓJNOŚCI TEKSTU

Kolejne zdania wypowiedzi zespalają się w płaszczyźnie sensu, tworząc koherentną całość. Proces ten przebiega przy uwzględnieniu zarówno treści semantycznej owych zdań (ich znaczenia kodowego), jak i treści pragmatycznych towarzyszących im w danej wypowiedzi. W owym procesie przywoływana jest więc m.in. relewantna „wiedza o świecie”, czyli zespół przekonań na temat tego, o czym mówi tekst, a także wiedza o sytuacji, w której jest on komunikowany (w tym również o uczestnikach aktu komunikacji). Uwzględniana bywa również ogólna wiedza o zasadach komunikacji - taka chociażby, jaką znamy z rozważań o maksymach konwersacyjnych Paula Grice’a.