DSC02823

siński z pomocą metody hermeneutycznej nadał poezji Słowackiego wysoką rangę. Do jej omówienia wprowadził kontekst etyki chrześcijańskiej, filozofię Schellinga i Hegla oraz uwagi o artyzmie słowa poetyckiego, przedstawiając jej niepospolite walory.

Nieskończoność jako idea stała się jednym z kluczy otwierającym wykreowane w natchnieniu piękno świata poetyckiego.

Nieskończoność jako idea, tak wyraźnie obecna w całej twórczości Słowackiego, stała się jednym z kluczy otwierającym wykreowane w natchnieniu piękno świata poetyckiego. Posługując się językiem Schellinga, Krasiński dostrzega w dziełach Słowackiego „siłę odśrodkową”, „której pęd, poczęty z dołu, a bijący ku górze, stara się, jak muzyka, ciągłym drganiem cząstek i roztapianem kształtów wyrazić westchnienia wszystkich ciał natury i rwania się wszystkich myśli ducha ku niewidzialnemu światu nieskończoności”^ł’¹. Widzi w tym ukrytą analogię do natury i wszechświata zbudowanego mocą Boga na przeciwstawnych biegunach, gdzie wszystko, w tym nasza planeta, „z nieskończoności jest i w nieskończoność wrócić ma”¹’^ł. Sama zaś nieskończoność, obecna choćby w Balladynie, stanowi nieodgadnioną tajemnicę. Pojęcie z zakresu filozofii staje się więc u Krasińskiego terminem krytycznoliterackim, opisującym specyfikę poezji Słowackiego. Zawiera się w nim walor jednoznacznie pozytywny. Stwierdzenie „tajemnicy nieskończoności” jest wyrazem najwyższego uznania dla poezji, która szybuje w najwyższych rejonach ducha i myśli. W ten sposób apologia twórczości Słowackiego stała się przy okazji i apologią nieskończoności jako szczególnej formy istnienia romantyzmu. Dodajmy, że Krasiński w tym czasie intensywnie korespondował z Augustem Cieszkowskim (1814-1894),

mówiąc o naśladowaniu przez naszego poetę Korsarza Byrona w utworze „Lambrro o nieskończonym konaniu”. Cyt. za: Polska krytyka literacka (1800-1918). Materiały, t. II, red. Z. Szmyd -towa, Warszawa 1959, s. 3.1:5.

^1,1 Z. Krasiński, Kilka słów o Juliuszu Słowackim, „Tygodnik Literacki” 1841 nr 21/24; cyc za: tamże, s. 134.

II Tamże.

zmagającym się akurat w swoich Prolegomenach do historiozofii (powst. 1838) z heglizmcm i dyskutującym z berlińskim profesorem Karlem Ludwigiem Micheletem na temat znaczenia Boga i ducha absolutnego w dziejach ludzkości. Cieszkowski w rozprawie Gott undpalingenesie (Bóg i palingeneza, 1842) przedstawił m.in uwagi o nieskończonym procesie stawania się podmiotu¹”, na co pewien wpływ mógł mieć i Krasiński, który w liście do filozofa datowanym 29 lipca 1841 roku pisał w uniesieniu:

Empirią zajść dojść Boga nie sposób - nigdzie doświadczyć Boga nie można, bod o -ś w i a d c z a ć jest to mieć stosunek z rzeczą skończoną, opisaną. Bóg zaś nieskończonym jest! Nieskończoność stworzyć trzeba. Twórczością tylko, natchnieniem, najwyższą wolnością rozumu, metodą poetycką, nie do obrazów zewnętrznych, ale do głębi własnego ducha swego przystosowaną, dorwać się można Boga¹”.

Autor Irydiona, podobnie jak Słowacki, wierzy w duchową siłę artystycznej kreacji. Dzięki sztuce możliwe jest zbliżenie do Boga. Jednak ów mistyczno--artystyczny aspekt romantycznej nieskończoności stosunkowo szybko zanika w myśli estetycznej naszego romantyzmu, choć obecny będzie nadal w twórczości poetyckiej, zwłaszcza autorów pozostających na emigracji¹”. Odnaj-

*” Zob. A. Cieszkowski, Prolegomena do historiozofii. Big i palingeneza oraz mniejsze pisma filozoficzne z lat 1838-1842, wstępem poprzedził A. Walicki, oprać J. Garcwicz i A. Walicki, Warszawa 1972, s. 144-146.

^1$4 Z. Krasiński, Listy do Augusta Cieszkowskiego, EdwardaJaroszyńskiego, Bronisława Tren-towskiego, 1.1, oprać i wstępem poprzedził Z. Sudolski, Warszawa 1988, s. jo.

^1,1 Z nowszych prac interpretacyjnych dotykających problemu nieskończoności w poezji romantycznej zob. m.in.: J. Ławski, dz. cyt., zwłaszcza s. 24-26,400-431; M. Saganiak, Mistyka i wyobraźnia. Słowackiego romantyczna teoria poezji. Warszawa 2000, zwłaszcza s. 159-169, 185-188; W. Szturc, Kosmos Adama Mickiewicza, vr. tenże, O obrotach sfer romantycznych. Studia o ideach i wyobraźni, Kraków 1997, s. 91-101. Zob. też prace zebrane w tomie Poezja i astronomia: G. Halkiewicz-Sojak, Funkcje motywów astronomicznych w utworach Zygmunta

147