DSC03357 (6)

monta? Przypomnij sobie charakterystyczne dla modernizmu poglądy na sztukę oraz charakterystyczne rysy twórczości d Przybyszewskiego, Wyspiańskiego, Żeromskiego, Kasprowicza, wyraźnie różniące tych autorów od pisarzy doby realizmu 1 pozytywistycznego.    >1

2. Odczytaj uważnie następujący fragment:

„Józka cały dzień popłakiwała i tłukła się po izbie jak ten ptak zamknięty, Antek zaś gorzał w mękach coraz boleśniejszych i srozszych — ani jadł, ani spał, ni mógł się zająć czymkolwiek; był ogłuszony jeszcze, nieprzytomny zgoła i nie wiedzący co się z nim dzieje. Twarz mu poczerniała, że tylko oczy uczyniły się jeszcze większe i płonęły szklisto, jakby łzami skamieniałymi — zęby zacinał, żeby nie krzyczeć w głos i nie wyklinać, a chodził wciąż po izbie, to po obejściu, to w opłotki szedł lub na drogę i powracał, padał w ganku na ławę i siedział godzinami, zapatrzony przed się i utopiony w bólu, co w nim rósł jeszcze i potężniał”. (I, 167—168)¹

Zwróć uwagę na zwroty i słowa przedstawiające stan psy- J chiczny bohaterów. Czy mamy tu do czynienia z przedstawieniem rzeczy spokojnym, epickim, czy też z uwydatniającym napięcia uczuciowe, a więc bliskim poezji lirycznej? Czy autor J stara się dać przedmiotowy opis sytuacji, czy też dąży przede wszystkim do odtworzenia nastroju?

Przeczytaj teraz początkowy fragment tomu drugiego — od „Nadchodziła zima” do „i rosła zima, rosła co dzień, co godzina, co to oczymgnienie”. Scharakteryzuj prozę tego urywka. Zestaw ją z prozą fragmentu cytowanego poprzednio. Odszukaj inne podobne fragmenty powieści.

3. Przeczytaj uważnie scenę śmierci Boryny (III, 352—358).

Czy przez cały czas scena ta utrzymana jest w jednolitym

1 Wszystkie cytaty z Chłopów pochodzą z wydania 16 PIW, Warszawa 1968.

charakterze? Czy Reymont traktuje przedśmiertne wizje Bo-ryny wyłącznie jako przywidzenia człowieka chorego, czy też nadaje im głębszy sens? Jak określamy sposób pisania, który polega na wpisaniu w konkretny obraz poetycki nie nazwanej wprost treści o szerszym i poważniejszym na ogół znaczeniu? Czy mógłbyś wskazać w Chłopach inne podobne sceny, w których obraz sugeruje treści nie wypowiedziane bezpośrednio? Czy w niektórych właściwościach charakteru i przeżyciach innych postaci prócz Boryny nie dostrzegasz rysów symbolicznych? ,

4. Podsumuj te rozważania. Przypomnij, jakie elementy obce naturalizmowi a właściwe modernizmowi dostrzegliśmy w Chłopach. Nie one co prawda nadają zasadniczy charakter dziełu Reymonta, ale grają w powieści rolę dość poważną i świadczą o wyraźnych związkach z modernizmem.