DSC03498 (2)

daje się możliwe skuteczne operowanie takimi narzędziami w twardszych skórach, bo też zapewne narzędzia te przeznaczone były raczej do pracy w cienkich skórach futerkowych iw rzadko tkanych materiałach z włókna lnu lub konopi.

Niektóre tylko egzemplarze solidniej zbudowane z kości łokciowych lub radii mogły być używane i do obróbki twardszych materiałów (Tabl. XCVIII, 1, 3 — 5, 8 — 13, 20, 21), jednakże równoboczny przekrój czynił te narzędzia bardzo łamliwymi. Ilustruje to doskonale kilka narzędzi złamanych w tej samej prawie odległości od ostrza (Tabl. XCVIII, 8, 9, 12, 21). Należy więc przypuszczać, że uległy one zniszczeniu pod działaniem podobnych sił. Ponieważ nie ma żadnych wyraźnych i przekonywających śladów pobij ania tych szydeł młotami kamiennymi, nasuwa się wniosek, że zostały one połamane pod wpływem nacisku od góry. Znaczna długość złamanych odcinków szydła wynika pewnie z tego powodu, że szydło dość głęboko tkwiło w przekłuwanym materiale, prawie po miejsce złamania. Te okoliczności zdają się świadczyć, że szydła typu C spełniały w procesie zszywania, być może, również pomocniczą rolę, polegającą na poszerzaniu 1 pogłębianiu płytkich otworów wykonanych wcześniej szydłami typu A i B. Czynności zatem wykonywane tymi szydłami odpowiadałyby tym, które przypisuje się tak zwanym „przekłuwaczom”. Rzeczywiście, regularnym kształtem, długością ostrza i znaczną długością całkowitą spełniają one warunki, na zasadzie których zalicza się takie narzędzia do grupy „przekłuwaczy”.

Poza sklasyfikowanymi powyżej 59 szydłami zachowanymi w całości lub w stanie umożliwiającym rekonstrukcję, znajduje się w materiale pochodzącym z Książnic Wielkich i z Ćmielowa 8 fragmentów bardzo źle zachowanych, tak że nie można z większą pewnością dokonać ich klasyfikacji (Tabl. XCVIII, 6, 7, 14, 16 — 19, 22). Wydaje się- tylko, że 3 z nich (Tabl. XCVIII, 16, 17, 22) nawiązują do typu A, a jeden (Tabl. XCVlII, 19) do typu B.

Sklasyfikowane powyżej szydła kościane kultury pucharów lejkowatych z terenu Wyżyny Małopolskiej reprezentują również dość dokładnie ten rodzaj narzędzi w ogóle, we wszystkich prawie kulturach mezolitycznych i neolitycznych, a także charakteryzują ogólnie szydła znane z większości późnopaleolitycznych stanowisk. Różnice zachodzące między narzędziami pochodzącymi z tak odległych od siebie czasów, jak i terenów, ograniczają się głównie do surowca użytego w produkcji. Natomiast technika obrabiania kości nie zrobiła zbyt dużych postępów od czasów paleolitu, a więc i sposoby uzyskiwania narzędzi do przekłuwania — szydeł, w zasadzie nie uległy poważniejszym zmianom.

W stosunku do paleolitycznych i mezolitycznych szydła neolityczne mają większą liczebność w typie A, to jest znacznie więcej szydeł wykonanych z kości płaskich. Natomiast ceowate szydła ukośnie wygładzane dla uzyskania ostrza znajdują prymitywniejszą analogię w oryniackich Vestanicaoh¹, w Mezimie², w Gońcach³ magdaleńskich, a także w Igreniu wczesnoneolitycznym. Ńa wszystkich wyżej wspomnianych stanowiskach znalezione bowiem zostały szydła o przekroju „częściowo ceowatym”, to jest ceowatym w okolicach ostrza, a kolistym wyżej. Trzon narzędzia stanowi rura kostna ukośnie przecięta czy starta (nie można tego dokładnie określić na podstawie publikacji), która tworzy ostrze tego samego typu, co przy szydłach typu B. Jednocześnie przytoczone analogie odpowiadają naszemu typowi B w dalszych szczegółach. Posiadają bowiem tylec utworzony ze zgrubienia stawowego, są krótkie, a stosunek ich średnicy do długości

306

1

   J. Filip: Pradzieje Czechosłowacji, Poznań 1951, str. 84, ryc. 11.

2

   P. I. Boriskowskij: Paleolit Ukrainy, „Materiały i issledowania po archeologii SSSR” nr 40, str. 321, rys. 187, fig. 7—12.

3

   P. I. Boriskowskij: op. clt, str. 275. rys. 5—7.