DSC03499 (2)

jest podobny do najczęstszych proporcji typu B. Różnica zasadnicza dotyczy trzonu szydła, który we wcześniejszych kulturach (paleolit, mezolit) jest rurowaty i wynika zapewne z wyższego poziomu umiejętności technicznych neolitu. Natomiast w obrębie innych grup kultury pucharów lejkowatych znajdujemy zupełnie ścisłe analogie dla wszystkich trzech typów szydeł⁷. Niestety, bardzo skąpo publikowane zabytki kościane innych kultur neolitycznych z terenu Polski nie pozwalają przeprowadzić jakiegoś ściślejszego porównania. Można jedynie stwierdzić, że ścisłe analogie do szydeł kościanych kultury pucharów lejkowatych można znaleźć i w zabytkach kultury ceramiki wstęgowej ⁸, i w kulturze pucharów dzwonowatych ⁸, a także kultura ceramiki promienistej ¹⁰ posiada szydła ceowate (typ B). Dla stwierdzenia, ozy istnieją zasadnicze różnice w umiejętnościach lub nawykach technicznych między poszczególnymi kulturami neolitycznymi na terenie Polski, należałoby sięgnąć do nde opublikowanych materiałów kostnych.

NOŻE KOŚCIANE DO OBROBKI SKORY

Zajęcia związane w różny sposób z obróbką skóry musiały niewątpliwie stanowić poważną część wszystkich zajęć ludności kultury pucharów lejkowatych, nie związanych bezpośrednio ze zdobywaniem żywności. Świadczy o tym rozwój narzędzi służących do obróbki skóry. Naj-

^T J. Kowalczyk: Osada kultury pucharów lejkowatych w miejscowości Gródek Nadbużny, w świetle badań 1954 r., „Wiadomości Archeologiczne”, t. XXIII (1956), tabl. IV, fig. 4; tabl. V, fig. 4—6; K. Jażdżewski: Kultura pucharów lejkowatych, Poznań 1936, tabl. XXIX, fig. 557—558; tabl. XUX, fig. 880.

⁸    S. Nosek: Przyczynki do znajomości kultur z cyklu wstęgowych w Polsce południowej, „Przegląd Archeologiczny” t. VII (1947), str. 173.

⁹    J. Żurowski: Pierwsze ślady kultury pucharów dzwonowatych w Polsce, „Wiadomości Archeologiczne” t. X (1932), str. 134.

¹⁰    Z. Sochacki: Siady osadnictwa neolitycznego we wsi Dłubnia, pow. Kraków, „Wiadomości Archeologiczne” *t. XX (1954), str. 193.

liczniejszą między nimi grupę stanowią oczywiście szydła, które zresztą swoją liczebnością górują nad wszystkimi pozostałymi narzędziami. Nie brak jednak między kościanymi narzędziami i innych rodzajów służących ludności kultury pucharów lejkowatych nie tylko do zszywania skór, ale również do ich wyprawiania. Zanim bowiem skóra została zszyta, musiała być starannie przygotowana do celu, jakiemu miała służyć. Inaczej przygotowywano skóry, z których wyrabiano później rzemienie (te musiały być pozbawione włosia), inaczej te, które miały służyć jako materiał na odzież, a zapewne jeszcze inaczej skóry na posłanie. Prawdopodobnie trudno będzie kiedykolwiek ustalić ilość gatunków skór wyrabianych przez ludność kultury pucharów lejkowatych i jakie stawiano wymagania ich poszczególnym gatunkom. Pewne jednak zabiegi dokonywane były na wszystkich wyrabianych skórach dla uzyskania zasadniczych cech technicznych produkowanego materiału. Do takich stałych czynności należało oczyszczanie skóry z mięsa i z miazdry.

Czynność ta wykonywana jeszcze przez łowiecką ludność środkowego paleolitu narzędziami krzemiennymi, tak zwanymi skrobaczami i drapaczami, w młodszej epoce kamienia niewątpliwie w związku z precyzyjniejszą wyprawą delikatniejszych skór, które łatwo mogłyby ulec uszkodzeniu pod działaniem skrobaczy i drapaczy, wykonywane są narzędziami o delikatniejszym i równiejszym ostrzu — kościanymi nożami. Piękny egzemplarz takiego noża znaleziony został w jamie 202 na stanowisku kultury pucharów lejkowatych w Ćmielowie, pow. Opatów (Tabl. XCIX, 5). Nóż ten wykonany jest z kła dzika i odznacza sdę charakterystycznym dla tej kości szablistym kształtem oraz ostrą zewnętrzną krawędzią wygładzoną dodatkowo, zapewne przy zaostrzeniu. Celem osadzenia na tym nożu rękojeści, prawdopodobnie drewnianej, wykonano w szerszym końcu kości dwa dość głębokie wcięcia położone na przeciwko siebie. Obserwacja ostrza noża pozwoliła

20* 307