DSC03563 (6)

Hwc. 36 Pracownia nr 2, warstwa III, jama nr 1. Końce półwytworów okładzin obcięte przy montażu grzebieni.

^acownia nr 2, warstwa III, jama nr 1. Kawałki płytek zębatych obcięte przy montażu grzebieni.

i są typowe dla tego stulecia.⁸² Z innych grzebieni pewne znaczenie mogą mieć egzemplarze z rożkowato zakończonymi płytkami skrajnymi, wystającymi nieco nad okładziny. Tego typu grzebienie wystąpiły już w warstwie IV; w zasadzie nie wykraczają one poza połowę XI w. Duże znaczenie mogłaby mieć znaleziona w warstwie III moneta (nr inw. 1437/64) ale, niestety, nie została dotąd opracowana.

W oparciu o te skromne dane, a także biorąc pod uwagę ustalenia odnoszące się do warstwy poprzedniej, jesteśmy skłonni datować warstwę III na drugą połowę X i początek XI w.

Za jeden z ważniejszych elementów wyznaczających chronologię warstwy II można uznać przęślik z różowego łupku wołyńskiego. Powszechnie uważa się, że szczególne nasilenie ich produkcji nastąpiło w XI—XIII w.

Na szeroki międzynarodowy rynek trafiły w XI w.⁸³ W Gdańsku, w dobrze datowanych poziomach na stanowisku 1, wystąpiły w końcu X i w XI w. (brak ich później).⁸⁴ W XI w. osadzają warstwę II także paciorki z wtopionym pasmem barwnym, jakie w niej znaleziono, a także, nie wychodzące poza to stulecie⁸⁶ długie grzebienie zakończone stylizowanymi sylwetkami zwierzęcymi. Można by tu jeszcze dodać półbrakteat krzyżowy z Haithabu, wybity w latach 940—980,⁸⁰ który do Wolina mógł się dostać w początkach XI w. Ważną wskazówką chronologiczną zdają się być ślady zniszczeń widoczne w warstwie II w skupiskach spalenizny, silnie przepalonej polepy a nade wszystko we fragmentach szkieletów ludzkich rozrzuconych w warstwie, a których obecność można próbować łączyć z jakimś kataklizmem wojennym, może z niszczycielskim najazdem duńskim z 1043 r. Skutki tego najazdu czytelne są także w zniszczonych pożarem umocnieniach obronnych (warstwa V w wykopie I, patrz niżej). W tym świetle warstwę II należałoby datować na pierwszą połowę XI w., do 1043 r.

Warstwa I w wykopie II, zawierająca materiały przemieszane na skutek długoletniej uprawy roli, wiąże się być może z osadnictwem późniejszym.

Nie ustalono dotąd z całą pewnością czy wraz z początkami osadnictwa na Srebrnym Wzgórzu wzniesiono tu umocnienia obronne, które przebadano w wykopie I i w czasie badań niemieckich. Pewnych wskazówek dostarczają znaleziska związane z najstarszą fazą wału. W warstwie XVc

⁸²    Z. Hilczerówna, Rogownictwo gdańskie w X—XIV wieku, op. cit., str. 100, tu dalsza literatura.

⁸³    Por. W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, op. cit., str. 280 i n.

^0/1 J. Kamińska, A. Nahlik, op. cit., str. 36 i n.

⁸⁵ Por. przypis 80.

^H" H. Jankuhn, Haithabu, ein Handelsplatz der Wikingerzeit, op. cit., str. 193 oraz W. Filipowiak, Pomorze Zachodnie w okresie wczesnośredniowiecznym, op. cit., str. 94, ryc. 21.

U — Materiały Zachodniopomorskie, t. XVI

273