DSC03731

X

TRUDNOŚĆ SELEKCJI

XI

bfdria i Liry — wyznaniem. W samym dążeniu Staffa jasności, do przezwyciężenia dekadentyzmu symbole było coś więcej niż tylko szukanie wygodnej ścieżki życj! pisał przecież na początku swej drogi:

Czekałem myśli życia, co przyjść do mnie miała Smutna wielkością swoją i wielka swym smutkiem.

Dalsze zbiory wierszy pozwalają wierzyć, że ta jasg. miara była miarą naprawdę apolińską. Nawet w utworach przy których czytaniu nie możemy się oprzeć wrażeniu stylizacji, ważny jest sam jej kierunek, napięcie, zdradza, jące przecież jakąś rzeczywistą, podziemną pracę pragnień i marzenia. Zapewne, Staff nie był poetą zdolnym do zwięzłych syntez, nie był poetą jednej książki jaj Baudelaire czy poetą jednej wszechogarniającej wizji jai Leśmian; każdy tom Staffa zawiera obok kilku utworów, które rozstrzygają o jego charakterze, liczne wiersze mniej doskonałe, uboczne, niekiedy zbędne. Należał do gatunku tych poetów, dla których selekcja jest rzeczą najtrudniejszą; zdarzało się to przecież nawet lirykom tak wielkim, jak Verlaine lub Rilke. Ta nieumiejętność dość surowej selekcji sprawia, że wiersze nieudane przytłaczają nieraz prawdziwą wartość poszczególnych zbiorów Staffa. Pisał on cyklami, eksploatował pomysły do najdalszych granic, ponad miarą swych możliwości, ujawniając w ten sposób własne najintymniejsze braki i ukazując znużenie, które udziela sią czytelnikowi, nawet najbardziej pobłażliwemu. Dotyczy to przede wszystkim wczesnej twórczości, ale towarzyszy również późniejszym świetnym zbiorom poety. Wskutek tego zaciera się nieraz linia rozwoju poezji Staffa i zmniejsza gię jej gęstość.

Dzień duszy jest tylko dalszym ciągiem Snów o potędze,

> nie spełnia patetycznej zapowiedzi wyrażonej w sonecie fptczny tum, gdzie poeta buduje kościół o jaskrawych

•DZIEŃ DUSZY.

malowidłach, dziwaczną katedrę we wnętrzu swej duszy. Ten śymbolistyczny utwór, wyprzedzający o lat dwadzieścia niewidzialne katedry we wnętrzu ludzkim z Elegii duMiejskich R. M. Rilkego, kończy się charakterystycznym dla tego okresu twórczości Staffa wyznaniem:

Bo — twórca — mowy własnej duszy nie rozumiem!

Cały tom jest, podobnie jak pierwszy, zapowiedzią i obietnicą, jeszcze nie spełnieniem:

O, życie moje! Bądź mi święte i olbrzymie!

Tymi słowami kończy się Dzień duszy, kontynuujący tony nietzscheańskie, niezdecydowany jeszcze, niewolny od popularnych wówczas wierszy nastrojowych w rodzaju cieszącego się tak niezasłużonym uznaniem utworu Deszcz jesienny. Równocześnie są tu utwory wybitne i zapowiadające najlepszego Staffa, takie jak bardzo piękny, wzruszający wiersz Życie bez zdarzeń lub sonety, które mogłyby znaleźć się w tyle późniejszych Ścieżkach polnych: Pokój wsi i Błogosławiona cisza wieczornej godziny. Utwory te uszyte są na miarę Staffa, ich powszedniość zawiera w sobie więcej poezji niż jego wizje „dynamiczne".

II

Dwa lata zaledwie dzielą tom Ptakom niebieskim od Dnia duszy, nic więc dziwnego, że przeważna część wierszy trzeciego tomu jest kontynuacją, lecz pojawiają się tu już, obok wspomnianych zapowiedzi poezji wiejskiej, która znajdzie pełny, wyraz w Ścieżkach polnych, jeszcze inne tony: Dzieciństwo, si>net należący do najlepszych utworów Staffaj o bardzo czystym i delikatnym rysunku i pełen drobnych realiów, które odtąd wejdą do liryki Staffa,