DSC04006

uy Mapy gtuiltiglc^iwj lutr 1'nlłlktoli w Muili 1:10 (100. Bttdano Ijyly bardzo systematyczni© jaskinią tatn&ońftklfi ('/, Wójcik, 1 llfiOa, b, 1000, 1008; *1. Głazek, Ul (Ul; .1, Ctlwsok, J. Grodzicki i )n_r| 1070; J. Rudnicki, 1987 i iw,) i hme turmy krosu, Wyniki tych badań mają zupudnleze znaczenie dln ust nieuki kolejności wielu /darżeń morf ogon o tyczny eh w Tatrach, aczkolwiek me wniosły one wiele nowego do stratygrafii, ponieważ, matynu wyjątkami, nie były badane namuliska i żwirowiska jaskinie to wypełniające. Pojawiły się też dalsze, w stosunku do badań sprzed 1939 r, informacje o występowaniu w Tatrach utworów starszych od ostatniego zlodowacenia (Z. Kotański, 1958; J. Głazek, 1900).

Wyraźny postęp widoczny jest również w badaniach osadów ezwar-f torzędowyeh wypełniających dno Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Prace wiertnicze w zachodniej (L. Watycha, 1973) i we wschodniej jej części (H. Niedzielski, 1971) pozwoliły określić miąższość pokrywy czwartorzędowej i jej główne cechy litofacjalne. Powstała też możliwość poznania osadów starszego plejstocenu glacjalnego. Uzupełnieniem tych badań w przypowierzchniowej części profilu czwartorzędu podhalańskiego są prace zdjęciowe L. Watychy opublikowane w postaci kilku arkuszy Szczegółowej mapy geologicznej Polski. Bardziej szczegółowe prace zdjęciowe i badania problemowe prowadził S. Sokołowski. W monografii Tatry Bielskie (S. Sokołowski, 1948) cały rozdział jest poświęcony osadom czwartorzędowym Tatr Bielskich i ich otoczenia. Tam też znajduje się mapa pokrywy czwartorzędowej w skali 1:10 000.

Zwiększa się stale zakres informacji o ruchach neotektonicznych i ich efektach zapisanych w profilach osadów czwartorzędowych (H. Niedzielski, 1971; L. Watycha, 1973; K. Birkenmajer, 1976 i in.). Istotny postęp w rozpoznaniu następstwa osadów czwartorzędowych w Tatrach przyniosły badania przy zostosowaniu fotointerpretacji (K. Guzik, W. Jaczynowska, 1959; S. Jaczynowski, 1959, K. Grochocka, A. Pszczółkow-ski, 1966 i in.).

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GEOLOGICZNA I PODSTAWY STRATYGRAFII ¹

NIŻ POLSKI I WYŻYNY SRODKOWOPOLSKIE

Osady czwartorzędowe Niżu Polskiego i wyżyn środkowopolskich powstały w wyniku powszechnie znanych następstw globalnych zmian warunków klimatycznych i różnych zmiennych w czasie warunków regionalnych i lokalnych. Warunki klimatyczne spowodowały rozwój i zanik lądolodu skandynawskiego, który kilkakrotnie objął swym zasięgiem Niż Polski i obszary sąsiednie, decydując w ten sposób o rodzaju i przebiegu procesów morfogenetycznych zarówno w swoim zasięgu, jak i na rozległych obszarach przedpola. Spośród warunków regionalnych

1

Rozdział ten poszczególni autorzy napisali w różnym ujęciu. W zależności od budowy podłoża, charakteru rzeźby i rozwoju procesów w czwartorzędzie każdy region wymaga stosowania różnych kryteriów i innych punktów wyjścia dla zrozumienia profilu stratygraficznego (przyp. red.).