DSC02775 (2)

Uniwersalność zdań p, ponieważ q jako zdań motywujących przejawia 1 się tym, że pojawiają się one jako składniki obu typów rozumowań uzasad-1 mających, regresywnego (w roli racji) i progresywnego (w roli przesłanki). 1 Zewnętrznym przejawem zróżnicowania funkcji jest ich postpozycyjny lub I prepozycyjny szyk. Nie zawsze jednak prepozycja jest rzeczywistym 1 odzwierciedleniem czysto logicznego układu następstwa. Układ taki odzwier- i ciedla tylko część spośród prepozycyjnych zdań motywująco-przyczynowych. I Ich funkcję jako przesłanki sygnalizuje nie tylko szyk, ale i dodatkowe | wskaźniki leksykalne i kontekstowe, m.in. charakterystyczne miejsce takiego wypowiedzenia w strukturze strofy prozatorskiej zawierającej wnioskowanie, silna więź semantyczno-leksykalna podrzędnika z kontekstem poprzedzającym, nadrzędnik takiej struktury (wniosek) wprowadzany jest spójnikami tedy, więc itp. jako wskaźnikami stosunku wynikania pomiędzy q a 1 (chociaż obecność takich spójników nie jest obligatoryjna, w większości przypadków występują). Przyjrzyjmy się przykładowi, w którym pozycja początkowa podrzędnika odzwierciedla progresywny tok rozumowania:

Z tych słów daje się znać, że jeno Pan Krystus pośrzednikiem i przyczyńcą naszym jest, a nie może przeciwna strona by jedną literką z Biblijej S. pokazać, żeby święci w Jezusie zmarli przyczyńcami naszymi byli, bo im nigdziej Pismo S. tego tytułu (przyczyńce) nie daje. Iż tedy adwersarze żadnego świadectwa ze słowa bożego na plac przytoczyć nie mogą, którym by się święci przyczyńcami naszymi nazywali, więc my, ewanjelicy, dobrze i słusznie w tej mierze czynimy, że się jeno tego jedynego przyczyńce naszego, Pana Jezusa, trzymamy. GPost 190.

Wypowiedzenia takie, tj. ponieważ q, p stanowią końcowe ogniwo wnioskowania, a ich szyk jest unieruchomiony. Powróćmy jednak do struktur regresy wnych.

Nie rozbudowane wypowiedzenia motywujące p, ponieważ q pojawiają się stosunkowo rzadko. Przekazywana myśl nie mieści się w granicach jednego zdania, poza tym wymóg jasności przekazu nie pozwala na zbyt daleko idącą kondensację, choć oczywiście takie skondensowane struktury w tekstach niektórych autorów notujemy, np. u Wach. Z reguły mamy do czynienia z wypowiedzeniami motywującymi dodatkowo rozwiniętymi przez inne wypowiedzenia lub kilkuwypowiedzeniowymi strukturami tworzącymi skupienia wypowiedzeniowe, na przykład:

Na takową pokorę i my się zdobywać mamy, bo chcemy li Boże Narodzenie godnie obchodzić, więc nie tylko na przyszłe święta, ale i po wszystkie dni żywota naszego powinniśmy być pokornymi. GPost 192.

Dla ilustracji przytoczono tu przykład stosunkowo prosty, ale w obrębie skupień stosunki syntaktyczne bywają bardzo różnorodne.