DSC02777 (2)

Wśród zdań i skupień przeważają konstrukcje z wyrażonym wykładnikiem relacji, tj, spójnikowe (bo, gdyż, a(l)bowiem, bowiem, rzadko jeszcze ponieważ). Konstrukcje bezspójnikowe, nie zawierające powierzchniowego sygnału, że następująca jednostka wprowadza treści uzasadniające, stwarzać mogą odbiorcy trudność w interpretacji tekstu. Odtworzenie informacji, że mamy do czynienia z następstwem twierdzenie : argument możliwe jest dopiero na podstawie szerszego kontekstu i wymaga od odbiorcy pewnego przygotowania i aktywności intelektualnej. Nie jest zatem rzeczą przypadku, że zwłaszcza w kazaniach protestantów przeznaczonych dla szerokiego kręgu odbiorców, a przede wszystkim uwzględniających odbiorcę ludowego (postylle dla ludu), struktury takie są rzadziej notowane. Osiągnięcie celów perswazji w utworach przeznaczonych dla odbiorcy ludowego wymaga stosowania maksymalnie eksplicytnych środków sygnalizowania funkcji wypowiedzeń jako argumentów (jasność przekazu). Wystąpienie spójnika — wykładnika relacji p, ponieważ q, jednoznacznie wskazuje odbiorcy funkcję wprowadzanego wypowiedzenia.

Innym przejawem dążenia do jasności przekazu jest unikanie inwersji wypowiedzeń motywujących. 0 propozycyjnych wypowiedzeniach ponieważ q, p była już mowa. Nie notowano przypadków, aby podrzędne postpozycyjne zdanie motywujące znalazło się w interpozycji, rozrywając wypowiedzenie nadrzędne (twierdzenie), choć zjawisko rozrywania wypowiedzeń zaliczane jest do cech składni retorycznej, por. [Wierzbicka 1966:59], i w odniesieniu do innych rodzajów wypowiedzeń często w analizowanych tekstach notowane.

Spośród konstrukcji podporządkowanych realizacji perswazji najwyższy stopień złożoności syntaktycznej mają kilkuwypowiedzeniowe jednostki, których nie można wyjaśnić teorią skupienia wypowiedzeniowego. Zespół taki ma wspólną ramę modalną, wydziela się spośród otaczającego kontekstu jednością tematu oraz głęboką więzią znaczeniową i formalną. W jego grasicach rozwijają się specyficzne dla tegoż zespołu stosunki tematyczno-re-matycznego następstwa. Sygnałem jego początku jest zawsze wykładnik relacji p, ponieważ q, uzewnętrzniający stosunek całej jednostki do kontekstu poprzedzającego, jako stosunek racji (argumentu) do twierdzenia. Taki właśnie zespól wypowiedzeń spełnia warunki jednostki strukturalno--semantycznej zwanej strofą prozatorską (por. szerzej na ten temat [Balbus 1977; 288], tam też literatura przedmiotu), np.

A ik tylko wy todzścy, ale i wy iami pobożni gospodarze złe dziatki kazać macie. Bo przed ewy « Spartańczyków każdemu gospodarzowi dozwolono sąsiada swego dziecię, gdy MC Be rządziło, nie tytko Jukami, ale i pakami kartić. A gdy się o tym rodzicy dowiedzieli, •ęsiedowi smemm za to dziękować musieli, że ich dziecię do dobrego napominał. Lecz gdy