DSC04145

St? 7AIIIIK/INIA NASTROJU ISAMODÓJSTWA

St? 7AIIIIK/INIA NASTROJU ISAMODÓJSTWA

nei~w Tul Wrze silnej-obawie przed śmiercią (Kidson, Jones, 1968). Przyjmując do wiadomości te dane, nie należy jednak zapominać, że w poszczególnych krajach kryteria śmierci samobójczej znacznie się różnią (Hawton, 1992), co także powoduje różnice wartości lego wskaźnika.

osób, które nic wykazują tendencji samobójczych, a u których stwierdza się niski poziom scrotoniny, zaobserwowano skłonność do impulsywnych, gwałtownych zachowań (Hanund Mcnial Health Nrwslrttrr, 1996). Niestety, w tych badaniach uwarunkowań samobójstw nic przeanalizowano, jakie czynniki genetyczne i biologiczne pokrywają się z czynnikami łączonymi z depresją jedno-i dwubiegunową.

CZYNNIKI SPOŁECZNO-KULTUROWE

Wskaźnik określający liczbę samobójstw rocznie na sto tysięcy mieszkańców w różnych społeczeństwach jest różny. Na pierwszym miejscu znajdują się Węgry z czterdziestoma samobójstwami rocznie na sto tysięcy mieszkańców (około cztery razy więcej niż w Stanach Zjednoczonych), chociaż od wprowadzenia zmian demokratycznych sytuacja wydaje się ulegać powolnej poprawie (Velting, Gould, 1997). Do krajów zachodnich, gdzie wartość tego wskaźnika wynosi dwadzieścia lub więcej, należą Finlandia, Austria, Szwecja, Dania i Niemcy. Również wysoki wskaźnik samobójstw notuje się w Japonii. W Stanach Zjednoczonych wynosi on około jedenaście lub dwanaście, podobnie w Kanadzie. Do krajów o małej liczbie samobójstw (mniej niż dziewięć rocznie na sto tysięcy mieszkańców) należą Egipt, Grecja, Włochy, Izrael, Hiszpania, Meksyk i Irlandia (World Health Organiza-tion, 1987). Jak już wspomnieliśmy, w niektórych społecznościach, na przykład wśród Aborygenów z terenów pustynnych zachodniej Australii, współczynnik samobójstwjęst zerowy, prawdopodobnie dzięki zakorzenio-

Duży wpływ na liczbę samobójstw nih-ją również kulturowe zakazy, dotyczące zamachu nu własne życie oraz stosunek społeczeństwa do śmierci. Zarówno kalolj-rw.iń. Juk Tj siani zdecydowanie potępiają samobójstwo i wskaźnik samobójstw w krajach katolickich i muzułmańskich jest sio sunkowo niski. PijjByczDic większość sp<>_: feczeń&tw-zdecydowanie potępia samobójstwo, a niektóre traktują je jako zbrodnię i grzech.

Społeczeństwo japońskie należy do tych nielicznych, które w pewnych sytuacjach akceptują samobójstwo, na przykład gdy, w grę wchodzi honor jednostki lub grupy. Pod koniec drugiej wojny światowej japońscy żołnierze masowo popełniali samobójstwa, by nie dostać się w ręce aliantów. Dochodziło również do grupowych samobójstw żołnierzy japońskich zagrożonych śmiercią. Samounicestwienie było sposobem zademonstrowania całkowitej identyfikacji jednostki z celem ogólnonarodowym - udowodnili to w ostatnich dniach wojny piloci kamikaze. którzy z premedytacją naprowadzali swe naładowane materiałami wybuchowymi samoloty na amerykańskie okręty. Szacuje się, że ta demonstracja patriotyzmu kosztowała życie około tysiąca młodych pilotów. Mimo skuteczności ataków samobójczych, trudno wyobrazić sobie amerykańskiego dowódcę wydającego taki rozkaz lub amerykańskiego pilota, który byłby gotów go wykonać. Podobne akty samounicestwienia mają jeszcze dziś miejsce na Bliskim Wschodzie, gdzie fanatycy muzułmańscy oddają życie, prowadząc wypełnione ładunkami wybuchowymi samochody na wyznaczone cele.

W różnych kulturach występują leż interesujące różnice dotyczące plci_ samobój-ców, W Stanach Zjednoczonych kobiety częściej niż mężczyźni usiłują popełnić samobójstwo. ale wśród ofiar wdanych samo-bójstw przeważają mężczyźni. Nie dotyczy to jednak wielu innych krajów; na przykład

w Indiach, w Polsce i w Finlandii wśród niedoszłych samobtyców jest więcej mężczyzn mzlcobiel, a w nicklórych krajach, jiilćTCanadn czy Sri_ Lanka, skuteczne samobójstwa popełniają równie często kobiety jak męzczyZni; natomiast w Chinach, Indiach i Papui Nowej Gwinei kobiety czę-ścicj niż mężczyźni odbierają sobie życie (Canetto, 1997).

W pionierskiej pracy o społeczno-kulturowych uwarunkowaniach samobójstw francuski socjolog Emiłe Durkheim (1897; 1951) próbował wytłumaczyć różnice w liczbie samobójstw różnicą w spójności grup. Przeanalizował dane dotyczące różnych krajów oraz okresów historycznych i doszedł do wniosku, że najsilniejszą przesłanką odwodzącą od samobójstwa. w. chwilach osobistego stresu jest poczucie zaangażowani a i wspólnoty z otoczeniem. Współczesne ba-

flflnia.-pntuyif»rrł’7qjq tC «łpnstT7r.7ffqia. WV-

kazując na przykład, że życie w związku ftiatzeńskim i posiadanie dzieci zdaje się zabezpieczać przed samobójstwem (Maris, 1997).

Spostrzeżenia Durkheima są również pomocne w zrozumieniu wyższego współczynnika samobójstw w podgrupach naszego społeczeństwa żyjących w warunkach niepewności, dezorganizacji społecznej i braku silnej więzi grupowej. Dobrze znany jest wyraźny związek (szczególnie w wypadku mężczyzn) pomiędzy bezrobociem a samobójstwem, który w pierwszym rzędzie wytłumaczyć można wpływem bezrobocia na zdrówie [}sychicznć (Hawton, 1992; Maris, 1997). Zwiększoną liczbę samobójstw notu-jesię również wśród ludzi zsuwających sic w dół po drabinie społecznej (lub obawiających się tego) oraz wśród grup poddanych poważnej presjrspołecznej. W roku 1932 w stanach Zjednoczonych, w szczytowym momencie wielkiego kryzysu, wskaźnik samobójstw wzrósł od wartości niższej niż dziesięć do siedemnastu i pół na sto tysięcy mieszkańców. Również w pierwszych latach

głębokiej recesji połowy i końca lat siedemdziesiątych zanotowano wzrost liczby samobójstw (National Institute of Mental Health, 1976; Wekstein, 1979). Idąc tym tropem, możemy stwierdzić, że presja środowiskowa, jaką jest wyobcowanie i bezrobocie, przyczynia się do wysokiej liczby samobójstw wśród czarnoskórej młodzieży w naszym kraju.

AMBIWALENCJA

SAMOBÓJCZA

Myślom samobójczym towarzyszy często ambiwalencja. Nieklórzy IWżiFiTle ~CtTCq w rzeczywistości umrzeć, chcą jedynie poin-formować innych o swej rozpaczy. Uciekają się do niegroźnych dla życia sposobów^ na przykład przyjęcia niewielkiej dawki leku lub płytkiego podcięcia żył. Z reguły planu-"jf wszystko tak, żelnterwencja z zewnątrz” jest prawie nieunikniona. Do tej grupy w Stanach Zjednoczonych zaliczają się głównie kobiety, być może dlatego, że nauczono je bezradności i oczekiwania pomocy (Canetto, 1997). Natomiast osoby, które rzeczywiście chcą umrzeć, najczęściej nie uprzedzają.

0    swych zamiarach lub sygnalizują je bardzo sTabo i na ogół uciekają się do gwałtownych

1    ostatecznych środków, takich jak broń pal- __ na lub skok z dużej wysokości. Badania wykazały, że stanowią one zdecydowaną mnięj-szość wśród osób dokonujących zamachu na.. własne życie, ale skuteczna prewencja w tej grupie jest niezmiernie trudna':—

Jf-śijftŁyr.Tft je(lna grupa Inrfoj ambiwalentnych wobec śmierci i gotowych pozostawić rozwiązanie losowi. Należą do niej oso-bycicrpiące z powodu zawodów miłosnych, trapione kłopotami finansowymi lub przeświadczone o zupełnym braku znaczeniajch osoby, ale żywiące jeszcze nadzieję na poprawę losu. Często stosują one nicbezpiecz-