DSC04536 (2)

ZAGADNIENIA

teoretyczne

ERAKCJA

DZIC2NOŚCI

'DOWISKA

Zagadnienia teoretyczne

to&mi wstęp do psychologii rozwoju iv cląsiu tycia

_C2ne) Całkowicie odpowiada mu społeczność emerytów, wśród I , ponieważ grupa ta promuje aktywny styl życia i nie nakłada

zrywki (starzenie się spotecu^ lyKIsdy ilustrują starzenie się jako doświadczenie wieloaspektowe gfflH następnych rozdziałów dowiesz się, jak można kategoryzować teori .,e rozwoju w ciągu życia, biorąc pod uwagę ramy psychiczne, ||ansd

Jak najlepiej badać dynamikę rozwoju w oągu życia? Jak powinhd.ślę mlmBB&ra istniejącą literaturę fachową? Jakie rodzaje teorii można wykorzystać jako podbuckwąj w badaniach nad rozwojem w ciągu życia? Z następnego rozdzrątó wynika, ze dta naukowców zajmujących się rozwojem w ciągu życia ważne jest opracowanie takiej podstawy teoretycznej, pewnej struktury pcjęaowej stanowiącej fundament, a zarazem wskazówkę w prowadzonych aktualnie badaniach na konkretny tema! Teoria por2ą*i|jy takty i nadaje im znaczenie, a także jest dobrym punktem wyjścia do dalszych badan. Podbudowa teoretyczne ułatwia również naukowcom wybór metod badawczych i programu badaó Jak zauważyliśmy, teorie rozwoju w ciągu życia można pogrupować na podstawie parametrów psychicznych, społecznych i wiekowych. Poprzez specjalnie opracowane pytania umieszczone na marginesach będziemy pobudzać do aa-stawiania się nad różnymi koncepcjami teoretycznymi z zakresu psychologii rozwoju w dągu żyda oraz nad możliwością zastosowania Ich w omawianym temacie

Interakcja dziedziczności i środowiska

Dla większości tematów z dziedziny psychologii rozwoju w ciągu życia podeluiMMlHf znaczenie ma zagadnienie natura e wychowanie Kwestia natura a wychowanie definiowana jest jako względna rota genetycznego czy dziedzicznego wyposażany człowieka wobec względnego znaczenia środowiska wychowaMM^H BoochiRt,

2agaclolenlo i tematy psychologii rozwoju w clągy iyota

13

1984, Ptomin, 1988, 1989). W dżledzmte psycitotoyii rozwoju w ciągu życia kwestia natura a wychowanie wywołuje pytania dająca dużo do myśteni* jaki wpływ na y/ziost i rozwój ma dziedziczenie i środowisko. Czy dziedziczenie odpowiada za zrmany rozwojowe, jakie obserwujemy w ciągu żyda. czy eą one raczej wynikiem oddaąlywaó środowiska? A możo istnieje opinia pośrednia, zakłada jąpa. ze rozwój jest wynMem skomplikowanego wzajemnego oddziaływania czynników btólogicznyeh i środowisko wych'^? Pytania te można odnieść do pewnych zjawisk w zachowaniu, rozwijających się w ciągu życia, takich jak inteligencja, alkoholizm czy Orientacja seksualna j wiele innych Takie pytania od lat nękają naukowców badających rozwój człowieka w ciągu Zycie »lodzą wiele sprzecznych opinii (Hay, 1985. Henderson, 1982; Loehiłn. Wilłormen i Horn, 1988. Ptomin I Thompson, 1988) Badacze określani mianem natywietów (reprezentujących stanowisko biologiczne - przyp tłum ) uważają że duża część zachowań człowieka zależy od jego genetycznego wyposażenia w opozycji do ruch znajdują się enwironmentafiści (broniący stanowiska socjologia tycznego - przyp tłum ), którzy twierdzą, że zasadniczy wpływ na zachowanie jednostki ma środowisko Ponieważ definitywnych odpowiedzi w tej kwestii jest niewiele, daremne jest zapewne pytanie o zakres wpływów dziedziczenia i środowiska na rozwój Dla większości naukowców najważniejsze jest pytanie o to, w jaki sposób te dwa czynniki wspóktziaiąą ze sobą w kształtowaniu rozwoju człowieka Badaczy reprezentujących takie stanowisko nazywa się czasem łnterakcjonłatami (Fon. 1984 Ptomin, 1986,1988; Ptomin. DeFrtęs i McCiearn, 1989; Scarr i Kidd, 1983).

Zasada epigenetyczna

Natywiści uznają również istnienie zasady epigenetycznej Epigeneza jest teorią zakładającą, iż wszystko rozwija się dzięki genetycznie określonemu programowi. Uważają oni zatem, że znaczna część ludzkiego rozwoju jest kontrolowana przez dziedziczoną przez nas strukturę genetyczną, czyli zbiór schematów bądź wyznaczonych kierunków, który posiada każda jednostka. Nie możemy jednak lekceważyć roli doświadczenia, ponieważ epigenetyka uznaje stałe współoddziaływanie czynników genetycznych i środowiskowych jako tych, które wpływają na rozwój człowieka. Jak wykazujemy dalej, epigeneza jest ściśle związana z nieciągłością, która polega na tym. że w miarę osiągania wyższych poziomów rozwoju pojawiają się u nas nowe cechy Model rozwoju osobowości przedstawiony przez Erika Enksona stanowi dobry przykład teorii opartej na zasadzie epigenetycznej.

Ciągły czy nieciągły rozwój człowieka

Kolejnym zasadniczym problemem psychologii rozwoju w ciągu życia jest zagadnienie ciągłości lub nieciągłości (Bonrtstęjń i Krasnegor, 1989; Storsndt i Vandert6os. 1989) Naukowcy kładący nacisk na ciągfość uważają, że wzrost jest procesem ilościowym wynikającym z interakcji ze środowiskiem. Pojęcie ciągłości najlepiej ilustruje obraz nasionka umieszczonego w ziemi, które kiełkuje i stopniowo s*ę rozwija, az do osiągnięcia dojrzałości. Ci. którzy postrzegają cykl życiowy bardziej pod kątem stabilności niż zmian, zauważają taką powolną metodyczną zmianę czy też gradację, wykazującą mniejszy związek z wiekiem jednostki A zatem ciągły model rozwoju akcentuje nie tyte wyraźne zmiany, co subtelny proces dojrzewania postępujący przez cały cykl życiowy. W psychologii rozwoju w ciągu żyda określa się to mianem jedndstadialnego modelu wzrostu. Nawet pobieżna znajomość literatury przedmiotu pokazuje, że wielu badaczy zajmujących się rozwojem w ciągu żyda wypowiadało się

ZASADA

EPK3ENET

NIEĆ

ROZ

CZLS