DSC04544 (2)

badań poprzecznych i podłużnych W badaniu podłużnym wszyscy badani tej samej kohorty Jeśli badanie zaczęło się w 1950 roku l objęto dwudziestolatków Którzy następnie byli badani co pięć łat, to zbierane tą dotyczyłyby imion zależnych od wieku. W badaniu poprzedzającym za się osobami w wieku, dajmy na to, 25,30,35 i 40 lat W tym przypadku zbierane informacje o różnicach zależnych od wieku. Na wyniki badania poprzecznego wpływać różnice zależne od wieku lub kohorty

Analiza kohorty jest wysiiKioffl podsjmow® nym przez naukowców vy celu doświadczeń wspólnych dla jakiejś konkretnej grupy wiekowej. Ilekroć wetrą® pian badawczy i zbieramy dane, musimy zawsze pójść krok naprzód I różnice związane z kohortą. Tyczy się to w szczególności badać poprą jako że mamy w nich do czynienia jednocześnie z osobami w różnym iMfiK Przypuśćmy na przykład, ze 20-latki osiągają dużo lepsze wyniki w testach ' inteligencję w porównaniu z 70-talkami. Czy dzieje się tak z powodu intelektualnej młodych ludzi, czy też mają oni tę przewagę, że w wieku musieli się więcej uczyć? Inny przykład: załóżmy, ze z naszych danycty* iz ©Tlałki są ostrożniejsze w prowadzeniu finansów niż osoby 25-letrue. Czy to z faktu, ze 60-latki przeżyły krach giełdowy I Wielki Kryzys? Cży może z :e 25 łatki wyrosły w święcie kart płatniczych, kupna ratalnego i natychmiast kredytu⁷ A może z obu powodów?    ■ :¹

Kiedy co najmniej dwa czynniki takie, jak wiek lub kohorta, me mogą być ocentfe oddzielnie, wówczas mówimy, ze dane są skrzyżowane. Badania poprzeczne Ml w większości niedrogie i można je wykonać szybko, ale zawsze zawierają dane skrzyżowane, co oznacza ze określone fakty można przypisać różnicom związany*.: z wiekiem albo z kohortą.

W badaniach longitudąlnych również możemy uzyskać dane skrzyżowane. I konkretniej, badania podłużne mają tendencję do krzyżowana wieku badanej o<MH® ze zmianami związanymi z czasem pomiaru. W rezultacie nie możemy okreół%; zmiany zaobserwowane u danej osoby są wynikiem procesów rozwojowych, czyi czynników środowiskowych.

Kolejną słabością podejścia podłużnego jest repetycja pomiaru. Osoba badaną jest okresowo poddawana tym samym testom. Zebrane wyniki mogą zatem odżm|Ssgj ciedlać nie tyle lepiej rozwinięte zdolności, ile raczej zaznajomienie się | test|jjg| Wszystko to pokazuje, w jak wielu okolicznościach naukowcy stykają się z da skrzyżowanymi.

Podejścia sekwencyjne

Podejścia sekwencyjne są różnymi kombinacjami podejść podłużnych i poprą*': cznych. Te kombinacje mają na celu wyeliminowanie lub chociaż zredukow słabości tych dwóch klasycznych podejść, a udoskonalenie ich mocnych stron;

Strategia opóźnienia czasowego jest najprostszym z podejść sekwencyjnych. Polega na badaniu osób w tym samym wieku, ale z różnych kohort. Innyrnłjffl^H porównuje się ludzi w tym samym wieku, ale w różnym czasie. Przypuśćmy,-1960 ktoś zbadał obyczaje moralne panujące wśród dwudziestotełnicfrstudentów, aiy -chcesz ich porównać ze studentami mającymi obecnie 20 lat. W tym celu powtórzytoyś badanie z roku 1960, a skoro wiek badanych pozostał niezmieniony, to nie jest dh/i zmienną, która krzyżowałaby się z uzyskanymi przez ciebie wynikami. Ten pozwala nam badać efekt kohorty bez krzyżowania się czynnika wieku i - jak -powiedzieliśmy wcześniej - jest najmniej skomplikowany ze wszystkich podejść sekwencyjnych.

Strategia czasowo-sekwencyjna obejmuje co najmniej dwa kolejne badania poprzeczne. Przypuśćmy, ze studium moralności dwudziesto tatków nte było pojedynczym przedsięwzięciem. Załóżmy, że naukowiec zbada! osoby 20.30-, śó- i 50-ietnte Jest to oczywiście badanie poprzeczne ZatóZmy jednak ze ten eksperyment został powtórzony w roku 1070. 1960 I 1990. Otrzymujemy wówczas plan czasowo - sekwencyjny Innymi słowy, jeśli powtarza się badanie poprzeczne w nowym czasie, otrzymuje się plan czasowo-sekwencyjny Czynniki wieku i kohorty krzyżują się, file zakładamy, że nie wpływa to w poważnym stopniu na wyniki badać

Strategia genaracyjno-sekwencyjna obejmuje co najmniej dwa kolejne badania podłużne Każde miel objąć ten sam zakres wieku. Odwołując się do naszego przykładu, zbadalibyśmy obyczajowość jednej grupy kohort, kiedy ich członkowie mają po dwadzieścia lat, to jest w roku 1960, a następnie kiedy kończą trzydzieści, czterdzieści i pięćdziesiąt lat W tym czasie zaczynamy badać drugą grupę kohort, która kończy 20 lał w roku 1970, i być może trzecią grupę kohort, która osiąga wiek 20 lat w roku 1980. W ten sposób otrzymujemy trzy równolegle badania podłużne. Takie działania pozwalają nam obserwować mmany zachodzące w ludziach w miarę upływu czasu I sprawdzić, czy taka sama zmiana pojawia ślę także w innych grupach kohort Niestety badania generacyjno-sekwencyjne pochłaniają bardzo dużo czasu Strategia poprzeczno-sekwencyjna jest mniej więcej kombinacją badania podłużnego I poprzecznego Testuje się tu co najmniej dwie kohorty w różnych zakresach wieku I to co najmniej w dwóch momentach prowadzenia badania. Jest to zatem studium podłużne z elementami badania poprzecznego. Pozwala nam oddzielić od siebie czynniki kohorty i czynniki historyczne, ale nie podaje jednoznacznej informacji na temat zmian związanych z wiekiem.

Problemy badawcze

Wiele trudności staje na drodze naukowców zajmujących się rozwojem w ciągu życia Badaczom nigdy nie wolno manipulować badanymi ani otaczającym ich środowiskiem w stopniu, który zagrażałby dobremu samopoczuciu tych drugich pod względem fizycznym, umysłowym czy emocjonalnym bądź wpłynąłby niekorzystnie na normalnie przebiegające procesy rozwojowe Badacze muszą mieć na względzie przede wszystkim zasady etyczne. Na przykład niektórzy z nich uważają, że dzieci są bardziej podatne na sytuacje stresowe niż dorośli, w związku z tym konieczna jest większa troska przy planowaniu badania czy eksperymentu, w którym mają brać udział dzieci. A oto przykłady innych ważnych kwestii Czy etyczne jest stawianie badanych w sytuacjach, gdy wiadomo, że są oni skazani na niepowodzenie? Czy etyczne jest podawanie badanym błędnych informacji w cetu sprawdzenia, jaki to będzie miało wpływ na ich zachowanie? Czy etyczne jest złe obchodzenie się z dzieckiem lub dorosłym? Czy etyczne jest obserwowanie ludzi, kiedy nie wiedzą, że są obserwowani? Odpowiedź na niektóre z tych pytań jest oczywista: Nie. W praktyce jednak nie tak łatwo jest rozstrzygnąć wielu kwestii etycznych. W następnej części tego rozdziału przedstawiamy wskazówki etyczne dotyczące prowadzenia badań z zakresu psychologii rozwoju w ciągu życia.

Drugi problem badawczy pojawiający się zwłaszcza w studiach nad starszymi dorosłymi polega na tym, że istnieje stosunkowo niewiele narzędzi badawczych pozwalających mierzyć różne właściwości procesów starzenia się. Te, z których się korzysta, raczej przedstawiają wątpliwą wartość nie tytko w sensie trafności i rzetelności, ale również ze względu na zniekształcanie otrzymanych danych. Nawet sama obserwacja dorosłych nastręcza badaczowi trudności, zwłaszcza gdy ma porównać zachowanie dorosłego z zachowaniem dzieci lub. dojrzewającej młodzieży. Dorośli