DSC04553

żem dla warstw malarskich. Świadczy o tym zły stan zachowania wielu kurdybanów.

Zniszczenia kurdybanów i ich przyczyny są mało opracowane. Stanowią one złożone zagadnienie. W literaturze konserwatorskiej dotyczącej zniszczeń skóry zabytkowej uważa się, że pH skóry poniżej 3,5 stanowi dla niej zagrożenie i jest wytłumaczeniem jej zniszczeń. Tak niskie pH skóry obserwuje się w praktyce rzadko, a wyższe pH od podanego nie stanowi gwarancji dobrego stanu zachowania skóry. Świadczą o tym przedstawione poniżej badania. Wydaje się, że zniszczenia skóry zabytkowej rozpatrywać należy w kontekście wzajemnego działania zespołu czynników. Najważniejsze z nich starano się uwzględnić w analizowaniu przyczyn zniszczeń skór kurdybanowych.

MATERIAŁY I METODY BADAŃ

Podstawą przeprowadzonych badań była grupa zabytkowych kurdybanów, ukazana na fotografiach 1—20. Są to fragmenty pochodzące niegdyś z większych całości, zespołów kurdybanów zdobiących wnętrza. Są też kurdybany w całości, jak pochodzący z predelli ołtarza katedry we Fromborku, składający się z trzech kwater. Wśród omwianych obiektów są również próbki zabytkowych kurdybanów i kopii pochodzących ze zbiorów na Wawelu. Pozostałe są obiektami z kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu i Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Grupa tych kurdybanów posłużyła wizualnym obserwacjom i analizom zniszczeń, stanowiąc szeroki wachlarz technik, źródeł pochodzenia, użytych materiałów jak i różnorodnych zniszczeń.

Dokumentację fotograficzną wykonano w sztucznym świetle rozproszonym. Niektóre zniszczenia — spękania skóry i warstwy malarskiej przedstawiono w makrofotografli.

OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ

Kurdyban 1 (fot. 1—3). Wykonany został w warsztatach Niderlandii w ł połowie XVIII wieku. Obecnym właścicielem tego obiektu jest Muzeum Narodowe w Poznaniu. Bogato zdobiony kurdyban wytłoczony był z płyty metalowej na ciepło (fot. 1). Jest on fragmentem większej całości, stanowiąc najprawdopodobniej jedną z kwater zawieszenia naściennego.

W muzeum przechowywany był w formie obiektu napiętego gwoździkami lj| sklejkę drewnianą dostosowaną do formatu obiektu formy. Całość umieocMH^ w ramach za szybą.

Kurdyban jest zdeformowany. Widoczne są na fotografii wyraźne wybrzuszenia biegnące poprzecznie do osi wzdłużnej obiektu. W go partii widoczne aą wybrzuszenia biegnące po linii przekątnej.