skanuj0469

przy czym

2—(A<o)² —(Azl)²

COSW = -^V —

2 |/ 1 — (AA)²

W szczególności dla A =0 (warstwica zerowa)

cos xp — 1 — jA²q²

a ponieważ wtedy

q — (2sin 0)/A

otrzymuje się

cos^ = 1 —2sin²0

tj. xp — 26 i | = 2R0, jak to stwierdzono poprzednio.

Z poprzednich rozważań wynika, że położenie plamki dyfrakcyjnej na błonie fotograficznej umożliwia znalezienie tylko dwóch z trzech współrzędnych cylindrycznych, które zlokalizowałyby całkowicie węzeł sieci odwrotnej. Współrzędna 0 (rys. 4.57) nie może być wyznaczona bezpośrednio: wiadomo do jakiej płaszczyzny sieci odwrotnej należy węzeł znajdujący się niewątpliwie na okręgu o promieniu q wokół punktu Q, nie jest jednak możliwe sprecyzowanie punktu okręgu. Tę nieokreśloność współrzędnej 0 można wyeliminować przez rozłożenie widma na szereg widm odpowiadających oscylacjom o małej amplitudzie składającym się sumarycznie na pełny obrót: na każdym rentgeno-gramie węzły sieci odwrotnej powinny należeć do wycinka odpowiadającego rozważanej oscylacji.

Z naszych rozważań wynika, że chociaż bardzo proste jest przypisanie wskaźnika / (gdy obrót następuje wokół osi [001]) plamce dyfrakcyjnej, nie jest na ogół łatwe określenie wskaźników h i k. Właśnie w celu rozwiązania tej trudności uciekamy się do metod Weis-

senberga, precesji i retigrafu.

Na podstawie rentgenogramu kołysanego kryształu można łatwo uzyskać informację

0    obecności lub braku w sieci płaszczyzny symetrii prostopadłej do osi obrotu. Jeżeli płaszczyzna taka istnieje, warstwica zerowa jest płaszczyzną symetrii w rentgenogramie kołysanego kryształu, gdyż każdemu węzłowi hkl odpowiada symetryczny węzeł hkl

1    węzły te są połą/cne odcinkiem prostej prostopadłej do płaszczyzny hkO; mają one więc jednakowe współrzędne f i należą do tego samego wycinka oscylacji. Gdy płaszczyzna hkO jest w związku z tym płaszczyzną symetrii sieci odwrotnej, istnieje prosta sieciowa sieci odwrotnej, której orientacja pokrywa się z orientacją osi obrotu będącej, zgodnie z wyborem, prostą sieciową sieci pierwotnej. Ponadto, istnieje rodzina prostych sieciowych sieci pierwotnej prostopadłych do osi obrotu: co najmniej dwa z kątów między głównymi prostymi sieciowymi są więc kątami prostymi.

Rentgenogram obracanego kryształu przedstawia zawsze, niezależnie od symetrii sieci, płaszczyznę symetrii względem warstwicy zerowej. Istotnie, ponieważ każda sieć jest centrosymetryczna, należy odnaleźć na dwóch warstwicach hkL i hkL plamki o jednakowych współrzędnych | pochodzące odpowiednio od węzłów hkl i hkl, różniących się, jeśli chodzi o współrzędne cylindryczne, jedynie kątami 0 (n). Tylko w wyniku oscylacji o amplitudzie znacznie mniejszej niż tc pojawia się asymetria na rentgenogramie kołysanego kryształu. Na rentgenogramie pełnego obrotu kryształu zawsze widoczna jest także płaszczyzna symetrii prostopadła do warstwicy zerowej i przechodząca przez punkt centralny (wy-

471