DSC05112 (2)

Lxxn

(Prycz powtarza kilkakrotnie w jednym zdaniu słow^ *.\vszysc\ ~ i „kazdy“k Roz\\ (jfając dalej swą myśl Fnxz tłumaczy czytelnikom, w jaki sposób rozumie szczęście obywateli państwa. I tu tkwi sedno sprawy. Okazuje się bowiem, ze spełnienie wy tyczortego przez Frycza celu państwa byłoby równoznaczne z realizacją podstaw owych założeń programu jego Opapnr»ie~ co oznaczałoby konieczność gruntownego przetworzenia rzeczywistości. Stąd dominuje w dziele takie jej naświetlenie, które wykluczałoby powoływanie się na autorytet trady cji wszędzie tam. gdzie nie odpowiadała ona wymogom życia współczesnego. Prosił swoich czytelników, aby ustosunkowali się do jego pomysłów bez uprzedzeń i nie potępiali ich z góry .

Dzisiejszy czytelnik dzieła winien bacznie zważać, jakiego rodzaju państwo miał Frycz na myśli, przedstawiając ten lub inny pomysł — ..poprawione" czy też ..ustanowione". gdyż wiele jego refleksji zaliczyć trzeba na konto -ustanowionej" (tj. wzorow ej czy też idealnej) Rzeczypospolitej. której mniej doskonała - bo tylko „poprawiona" -wersja miała być niejako fazą przejściową. Realizacja wielu koncepcji „emendacyjnych" przekraczała co prawda możliwości szlacheckiego państwu, ale nie znaczy to. by Pryczowy „plan maksimum" pozbawiony był konkretnej wartości. Przeciwnie: ukazując kontrast między tym, co jest a tym. co mogłoby być (i co być powinno) ta utopijna wizja państwa idealnego wskazywała - nielicznym wprawdzie czytelnikom - możliwości rozwojow e ówczesnej społeczności i mogła przy sprzyjających warunkach odegrać rolę katalizatora pożytecznych poczynań ekonomicznych, społecznych i polity cznych. Jest dziś dla nas oczywiste, że Frycz tylko niewielkiej garstce swych rodaków przekazać mógł wizję Rzeczypospolitej, rządzonej mądrze i sprawie-

<lhw ie przez ludzi myślący cłu Ich właśnie oraz ich następców miał na uwadze, kiedy w Wstędze O eiiw pisał, ce „tworczs nią i jakby rodzicielką najlepszych praw jest szkoła"; po latach intensywnej nauki rządzić mieli wzorcowym państwem najlepsi i najbardziej wykształceni ludzie tworząc niejako ..mały senat" isenurufus). decydujący organ idealnej Rzeczypospolitej wszystkich stanów

Tak oto w głównym dziele Frycza odróżnk można niejako trzy warstwy; pierwszą tworzy ły opisy zastanej rzeczywistości. w których po prostu stwierdzał „iak jest". drugą - rozważania wokół poprawy szlacheckiej Rzeczypospolitej. w których ukazywał ..jak mogłoby być", trzecią w reszcie warstwę tworzy ły refleksie na temat wizji idealnego państwa, to jest państw a „jakie być powinno". 1 dopiero z punktu widzenia tej „trójwymiarowości" zrozumieć dziś można całokształt Fryczów ej koncepcji.