DSC06334

44 S. Depowskj, R. Kotuński

macji. Należy podkreślić, że obok badań geofizycznych zasadnicze znaczenie dla rozpoznania geologicznego mają szczegółowe pomiary baty metryczne. Wykonywane są one również w sposób ciągły, równocześnie z profilowaniem geofizycznym, za pomocą różnorodnych typów echosond. Nowoczesne echosondy charakteryzują się zmiennymi częstotliwościami emitowanych sygnałów akustycznych, umożliwiającymi dokładne określenie zmian profilu dna, przy wysokiej dokładności odczytu zapisu głębokości („Atlas-Deso-25”, „Elack”, „320 M”, „Kein System 2000”). Oprócz wspomnianych wyżej tzw. echosond pionowych powszechnie stosowane są echosondy poziome typu „side-scan-sonar”, umożliwiające, w zależności od wartości kąta poziomego emitowanych sygnałów akustycznych, rejestrację charakteru ukształtowania dna i form utworzonych na jego powierzchni w pasie o zmiennej szerokości (od 2 x 250 m do 2 x 1000 m). Przykładowo, stosując sonar „Trias”, pracujący przy kącie pionowym 80° i poziomym 0,5°, szerokość pasa wynosi 2 x 750 m. W ostatnim czasie coraz szersze zastosowanie mają tzw. zintegrowane echosondy wieloczęstotliwościowe typu „Sea-Beam” (m.in. „SB-2112” i „MB-Hydrosweep”), umożliwiające w systemie automatycznym wykonanie precyzyjnych map baty metrycznych dna wraz z jego ukształtowaniem (rys. 3.3).

Do badań wszechoceanu wykorzystuje się obecnie także, w coraz szerszym zakresie, zdjęcia

wościową typu „Atlas Hydrosweep KAE” - Niemcy (Multi Beam Echo Sounder)

Źródlo: Mat. IOM, i obserwacje satelitarne. Już badania przeprowadzone w programie „Gemini” umożliwiły obserwację podwodnych stożków napływowych w oceanach. Prace te prowadzono w programie NASA

-    „Badania oceanograficzne z Kosmosu” w USA

-    od 1964 r. w ramach programu „Przegląd zasobów Ziemi” [Szniukow i in., 1979]. Umożliwiły one między innymi ocenę ilości nanoszonego przez rzeki do mórz materiału zawiesinowego oraz określenie ich udziału w tworzeniu pokrywy osadowej. Uważa się, że w przyszłości powszechne zastosowanie satelitów umożliwi rozpoznanie procesów tworzenia się osadów, a także formowania nagromadzeń różnorodnych kopalin użytecznych. Dane satelitarne ułatwią także rejestrację podmorskiej działalności wulkanicznej, czy też dokumentowanie procesów abrazji brzegów morskich, zanieczyszczeń i innych. Możliwości zastosowania badań satelitarnych zostały znacznie poszerzone przez opracowanie i zastosowanie systemów „Eros”, „Landsat”, „Erts”, „Eole” i innych, przeznaczonych do dokładniejszego zbadania zasobów kontynentów i wszechoceanu. Uzyskano dzięki nim dużo wielospektralnych zdjęć każdego kontynentu oraz mórz i oceanów. Przykładowo, satelity „Erts” były umieszczone na okołobiegu-nowej orbicie o wysokości 900-950 km i poruszały się z szybkością 26650 km/godz. Ich pełny obrót wokół Ziemi trwa 103 minuty, a do wykonania całkowitego zdjęcia kuli ziemskiej wystarczające jest wykonanie 251 obrotów [Szniukow i in., 1989]. Do przekazywania zdjęć i informacji stosowany jest, począwszy od systemu „Landsat”, zapis cyfrowy, co umożliwia szybkie wykorzystywanie i wielostronne komputerowe przetwarzanie danych. Wykorzystanie zdjęć satelitarnych jest obecnie w geologii powszechne.

Zdjęcia lotnicze od wielu lat są podstawą poszukiwań podmorskich złóż surowców mineralnych. Prace te są wieloetapowe i obejmują prace studialne i przygotowawcze (wstępny oblot rejonu badań, obserwacje aerowizualne oraz fotograficzne wykonywane z różnych wysokości, 10-2000 m), a następnie kameralne opracowanie uzyskanych materiałów. Zdjęcia lotnicze stosuje się głównie podczas poszukiwań złóż surowców mineralnych w rejonach przybrzeżnych, charakteryzujących się dużą przezroczystością wody. Dobre wyniki uzyskano także przy rozpoznawaniu złóż tworzących w reliefie dna morskiego charakterystyczne formy.

W trakcie poszukiwań w głębokowodnych rejonach wszechoceanu powszechnie stosuje się fotografowanie dnu morskiego oraz prowadzi obserwacje telewizyjne. Można fotografować wy-