DSC06367 (3)

Ze względu na wielkość zbioru, z którego dana zmienna przyjmuje wartości wyróżnia się:

-    Zmienne dwuwartościowe (dychotomiczne), np. płeć.

-    Zmienne wielowartościowe, np. wykształcenie, poziom gotowości szkolnej, poziom integracji klasy jako grupy społecznej itp. Zmienne te mogą być określane przez więcej niż dwie wartości.

Ze względu na przyjmowaną przez wartości zmiennej postać jednej z czterech skal pomiarowych wyróżnionych przez S.S. Stevensa wyróżnia się:

-    Zmienne nominalne, które pozwalają tylko na pogrupowanie obiektów (osób) według wartości, jakie przyjmują zmienne dla tych obiektów. Przykładem takiej zmiennej jest m.in. płeć. Są to zmienne o charakterze jakościowym.

-    Zmienne porządkowe, które służą uporządkowaniu obiektów według wartości, jakie przyjmują zmienne dla tych obiektów. Taką zmienną jest np. wzrost, średnia ocen itp. Stosując te zmienne można odpowiednio porangować badane obiekty.

-    Zmienne interwałowe, które pozwalają na stwierdzenie o ile natężenie zmiennej X dla obiektu A jest większe (mniejsze) od natężenia tej zmiennej dla obiektu B, np. możemy stwierdzić, że średnia ocen ucznia A równa 3,41 jest niższa o 1,25 od średniej ucznia B równej 4,66.

-    Zmienne ilorazowe, które pozwalają dodatkowo na stwierdzenie, że natężenie zmiennej X dla obiektu A jest „k” razy większe niż natężenie tej zmiennej dla obiektu B. Jako przykład takiej zmiennej można podać staż pracy badanych osób. Jeśli nauczyciel A legitymuje się 20-letnim stażem pracy w zawodzie, a nauczyciel B 10-letnim, to możemy powiedzieć, że nauczyciel A ma dwa razy większy staż od nauczyciela B¹⁶⁰.

Badacz powinien zdawać sobie sprawę, z jakimi zmiennymi będzie miał do czynienia w swoim badaniu. Po sporządzeniu ich

^>M Szerzej powyższe zmienne charakteryzuje J. Brzeziński: Elementy metodologii..., op. cit„ s. 23-24.