DSC07092 (4)

4.    Genealogia nauką pomocniczą historii.    ,% . y > . .    ,    101

5.    Pozanaukowe szlaki genealogii..................... 102

6.    Wskazówki bibliograficzne (literatura genealogiczna: rosyjska} czeska, niemiecka,

francuska, belgijska, holenderska, angielska, włoska, hiszpańska, portugalska, skandynawska, szwajcarska, węgierska, rumuńska, grecka, serbska, krajów muzułmańskich, amerykańska)...... 104

ROZDZIAŁ V. POLSKA LITERATURA GENEALOGICZNA

1.    Herbarze doby przedrozbiorowej .......... , .    .    ....    .    .    .    i 09

2.    Genealogia panegirystyczna i pierwsze próby prac krytycznych    w    XIX    w.    .    114

3.    W służbie postępu nauki historycznej i jej zboczeń........... 118

4.    Zestawienie prac o rodzinach monarszych Polski i Litwy......... 132

5.    Publikacje genealogiczne dotyczące zachodnich ziem Polski    . ....... 134

6.    Wykazy dygnitarzy i urzędników ............... 136

7.    Wydawnictwa dotyczące szlachty poszczególnych ziem.......... 137

8.    Bibliografia opracowań dotyczących poszczególnych rodzin (szlacheckich i mieszczańskich) .............................. 138

9.    Prace hisioryczno-topograficzne ...... „ «    r. .. § . .....    170

I. ZAKRES I METODA BADAŃ GENEALOGICZNYCH

I. PRZEDMIOT | CELE GENEALOGII

Wśród nauk pomocniczych historii trudno o dyscyplinę bardziej lekceważoną niż genealogia. Zasłużyła sobie na to w pełni przez kilka wieków zaspokajając przede wszystkim ludzką próżność, a znacznie rzadziej wspomagając rzetelnymi osiągnięciami wiedzę historyczną. Tę swoją złą reputację przypieczętowała w stuleciu XX, na wszystkie strony używana i nadużywana przez faszyzm niemiecki, któremu miała dostarczyć pseudonaukowych argumentów dla pełnych nienawiści, ’ obłędnych idei rasistowskich.

Pierwsi teoretycy genealogii żyjący w XVIII i w początkach XIX w. nie stawiali iei żadnych zadań o charakterze społecznym czy biologicznym. Miała według nich służyć wyłącznie do lepszego wyjaśnienia wydarzeń z historii__//p©iitycznej. W epoce, w której te wydarzenia tłumaczono sobie działaniem kierowniczych postaci historycznych, dokładną znajomość ich rodzinnych stosunków uważano za rzecz niezbędną nie tylko dla samodzielnych badań naukowych, ale i dla nauczania dziejów. Stąd przeładowanie wiadomościami i tablicami genealogicz-nvmi niemal wszystkich podręczników historii ze schyłku XVTTT w. i z całego niemal stulecia XIX. Dopiero przy końcu tego wieku wraz z wypracowaniem metod dla wszystkich nauk pomocniczych historii, poczęto przyznawać i genealogii własne cele hadawcze. Poczęto dopatrywać się w niej samodzielnej nauki wspomagającej prócz historii także biologię i medycynę. Taki szeroki i ambitny program nakreślił dla genealogii Ottokar Lorenz, autor głośnego podręcznika z końca XIX w.¹ ..Genealogia — pisał — jest nauką o rozkrzewianiu się rodu w. iego indywidualnych przejawach. Pełną treść i właściwe oblicze uzyskuje poprzez badanie powstałych skutkiem prokreacji i pochodzenia osobistych powiązań człowieka, który z uwagi na swe fizyczne, duchowe i społeczne właściwości podlega szeregowi przemian. Szczegółowe ich zbadanie należy co prawda do zadań innych gałęzi wiedzy, genealogia jednak bada te przyczyny i skutki (lub szeregi przyczynowe), które szczególniej dotyczą prokreacji i pochodzenia jednostki”¹. Mówiąc o badaniu owych przyczyn i skutków Lorenz miał przede wszystkim na uwadze biologiczną stronę zagadnienia, usuwając społeczną na plan dalszy. Program jego, mimo iż przekraczał o wiele ciasne szranki zakreślone genealogii przez rodzaj źródeł jakimi dysponuje, przesądził na długie lata o jej przyrodniczym charakterze. Uczynił z niej ważny element pomocniczy przy badaniach nad za-

9

1

Lthrbuch dtr gesainteit tvtisemchaft/icJten CmtetilogM, Ecrlin 1898.