7648595097

ZADANIE APOLOGETYKr. 209

nauka pomocnicza, nie maja. rzeczywiście żadnego innego zadania, jak zestawiać grupy zjawisk przyrody, które przez pilne badania dostatecznie poznali, to, co w nich jest wspólnego, podnieść, i wskutek tego dojść do poznania jednozgodności zjawisk i do tożsamości ich następstw, a ztąd orzec ich prawa. Ale czy nad tę nie ma już żadnej innej ? Czyż wszelka myśl, wychodząca poza te ciasne granice, jest czczą tylko ułudą? Rozum ludzki, trawiony żądzą wiedzy, nie zaspokajający się zewnętrzną skorupą zjawisk, pyta zkąd te zjawiska i na co? I nie miałby na te pytania żadnej prawdziwej znaleść odpowiedzi? Przyczyna sprawcza i cel widomych zjawisk, to te dwa wielkie pytania, które ustawicznie zajmują ducha ludzkiego, i tylko skarłowaciały umysł niektórych badacz ów, właśnie w tej sferze pracujących, miałby znaleść swe zaspokojenie w zewnętrz-nem badaniu zjawisk, jakby one żadnej przyczyny sprawczej, żadnego celu nie miały? Czy ten obraz badacza przyrody zgadza się z prawdą? Pięknie opisuje ktoś pozytywnego badacza:    „Zajęty pracą, siedzi w obszernym pokoju. Okna zam

knięte. Poza temi oknami leży prawdziwa istota materyi i ostatnie przyczyny zjawisk przyrody. Badacz to wszystko poznaje, jako poza oknem będące. Gdyby to wszystko chciał zbadać, musiałby przedtem o zamknięte okno głowę sobie rozbić^a b Czyż wiec koniecznem głow^rę yozbić, chcąc dojść do zbadania ostatnich przyczyn i celów?

„Zakres ludzkiej wiedzy nie sięga poza sferę zmysłowego poznania^. W tych słowach prof. Nageliego zawarty jest główny dogmat całego empiryzmu². Ztąd jawny wynik. Wszystko, co jest nadzmysłowem, jest dla wiedzy nieprzystępnem, a ztąd cała metafizyka niczem innem nie jest, jak poezyą i złudzeniem. „Metafizyka Platona, Kartesiusza i innych, tylko nowicyuszów jeszcze uwodzić zdoła; dlatego straciła już prawo do nazwy wiedzy poważnej^u b „Religia i metafizyka nie mają

¹ Alb. Wigami. Dawinismus II,

- Nageli cf. Du Bois-Revmond.

o    ^

9

03 i na innych miejscach. Bede iiber die Grenzen des

aiennens 1872 i Eede

iiber die

Stebe/i

Weltrdthsel

Ludwik Blichner. Kr aft u. Stoff.