DSC07493 (2)

[Skonstruowany przez siebie w 1932 roku aparat do latania    na podstawie rysunków I zd/ęć fotograficznych. Rekonstrukcja

w powietrzu Władimir Tat/in nazwie Letatlinem. Gra słów wynikająca Jurgena Steegera, Kassel. 1991. Drewno, skóra, metal. 57*260*268

zpołączenia jego nazwiska ze słowem ../etat" (latać) jest jakby echem    cm (kolekcja Portu Lotniczego Frankfurt nad Menem).]

futurystycznych kalamburów i „stów na wolności". Skonstruowany na

początku lat trzydziestych model powstał w pracowni Tatlina

w klasztorze Nowodiewiczym w Moskwie. Miał być rodzajem

poruszanego siłą mięśni powietrznego roweru, który stwarza! każdemu

szansę poczucia wolnego lotu w przestrzeni.., To marzenie jest tak

dawne jak mit o Ikarze" - mówił Tatlin. „Chcę przywrócić ludziom

poczucie lotu. które zostało nam odebrane przez mechaniczny lot

samolotu. Nie umiemy już czuć ruchów naszego ciała w przestrzeni".

Model Tatlina nie zachowa! się do naszych czasów. Został odtworzony

w

tycznej, dając zarazem świadectwo wielkiej kreacyjnej wolności twórcy.

I Próbujący się unieść w powietrze człowiek-ptak Tatlina I i suprematystyczna trumna, którą zaprojektował dla sie-[ bie Malewicz, wieziona z jego ciałem na otwartej ciężaró-I wce z zawieszonym na masce czarnym kwadratem - to dwa mityczne obrazy zamykające dzieje „wielkiego eksperymentu” rosyjskiej sztuki XX wieku.

Rosyjski konstruktywizm był poważnym projektem kul-; turowym, podejmującym próbę przywrócenia wyobco-; wanego z życia artysty i jego sztuki społeczeństwu, [ próbującym „zracjonalizować pracę artystyczną poprzez I pracę materialną”. Jego dzieje interpretowane są za-| zwyczaj jako wynik gwałtownego impetu rewolucyjnych przemian i towarzyszących im transformacji społecznych i kulturowych. Element rewolucyjnego dynamizmu jest i be z wątpienia nie do pominięcia przy próbie analizy [zjawiska. Ale nie ulega również wątpliwości, że wiele Iz dokonujących się po 1917 roku transformacji artystycznych miało swój naturalny początek w latach poprze-| dzających rewolucję. Dotyczy to „materiałowych” prac Tatlina prowadzonych od 1913 roku i doświadczeń nad formą w malarstwie suprematystycznym Malewicza, a także konstruktywistycznych eksperymentów Rodczen-~kij którego „wiszące” kompozycje z lat 1918-1921 są

logicznym dopełnieniem jego rysunków wykonywanych od 1915 roku. Myśląc o źródłach koncepcji konstruktywizmu trzeba też pamiętać, że poprzedzający go ruch awangardy artystycznej narodził się w środowiskach inteligenckich, zafascynowanych postępem przemysłowym, odkryciami naukowymi, nowymi możliwościami inżynierii, wśród których popularne były hasła utopijnych koncepcji filozoficznych i ideowych. Pamiętać też trzeba, że istotny wkład w genezę konstruktywizmu jako „projektu kulturowego” mają osiągnięcia technologiczne i przemysłowe Rosji przedrewolucyjnej.

Przy tym wszystkim nie ulega wątpliwości, że przemiany, które przyniosły pierwsze lata po rewolucji - rozpad całościowych systemów epistemologicznych, dekompozycja praw rządzących życiem społecznym, aktywizacja mas i pojawienie się nowych potrzeb kulturowych - miały zasadniczy wpływ na dynamikę przemian radzieckiego konstruktywizmu, pragnącego stworzyć nową sztukę dla nowego człowieka.

Projekt konstruktywistyczny miał swe początki artystyczne w dążeniu do autonomizacji języka sztuki i uwolnieniu go z przedniiotowości. Jednocześnie ignorował ludzkie przywiązanie do tradycji, rozpoznawalnych form i kształtów. Proponował totalną i gwałtowną przemianę świata rzeczy. Tragiczne rozdarcie między potrzebami rzeczy-