DSC07843 (3)

XIII. MARTINUS CROMERUS

1 Dl POLONORUM MORIBUS

łażenia Polonorum sunt aperta ot candida et falli quam fallere magis apt_a ooo tam irritabilia, quam piacabilia, minime proterva aut pertinacia, valde tractabilia, si commodo ac placide tractentur...

luventutis laiior et paulo oeglcctior cducatio, sed ea naturae bonitato compensatur. Ad scholas quidem et magistros mittere mares liberos et Latiajj litteris teoeram aotatulam imbuere omnibus, pauperibus iuxta ac divitibug nobilitati ac plebi, oppidanae pracsertim, studium est. Multi paedagogos domj alunt. Itaque ne in mcdio quidem Latio quis reperiat tam multos vulgo, cum quibus Latine tamen loqui possit. Puellae quoque nobiles et urbanae vel domi vd ii monasteriis verancula, immo et Latina lingua legere et scribere dis-cunt;

Sunt autem dodłia hominum ingenia et valent, quocumque intenduntur; md gł&ra inventis perdiscendis ea magis accommodant, quam ut novi aliąuid ipsi eicogitent et eicdlere magnopere ulla re student.

Bonannn łittorarum atque doctrinae studia accuratius consectantur, im* primis ii, qui his praeadiis ea humilitate sordibusąue domesticis emergere ęwfMt, aut qui sua vd parentum voluntate ad sacerdotium animos adiciunt; Kvtriorcj autem disdplinas ad nostra usque tempora consectati sunt Poloni. Non defuerc nobis sane superioribus temporibus insignes mathematici, astro-logi,    et philosophi, atąue etiam theologi, ii praesertim, qui vocantur

scholastid, cum instituta Cracoviae antę centum septuaginta annos Academia magistn eius generis Lutetia Pragaąue acciti admirationi essent vulgo et primonbus, atque ipsis etiam regibus.

Polarna she de atu, populis, moribus, magistratibus et republica Regni Polonici libri

XIV. ANDREAS FRICIUS MODREVIUS

i DE PUERIS EDUCANDIS

NM enim animis hominum magis adhaeret, quam id, cui a teneris coocuescunt.

lllustres etiam sententiae, ąuibus omnes linguae abundant de virtute et officus, plurimum valent in puerili ingenio, dum adhuc purum est nec vitiorum cogitatione contaminatum, ąualis est illa: „Esse oportet, ut vivas, non vivere, tt edas ; et illa^-. „małe parta małe dilabantur” et illa: „manus manum lavat, swat urbem ; et illa „quod facere turpe, id et loqui et cogitare wtoamm”. Quamobrem parentes, ut ad omnem virtutis partem liberia suis

pgtefaciaot, non tantum ab actionibuf vitiosii, verbis turpibus, scd ^ ‘tationibus q_Uoque rerum malarum eoi quam maume remotos esse i ** Quod non alia ratione commodius efTicient quam otii interdictione. <*** yideant, ne pueri puellaeque otiosi primos traniigant annos, curent, ut PjJ— jaborent aliąuid atque etiam pensum laboris ab cis erigant. Nihil vetat laboribus miscere iocos, qui careant turpitudine. Ad hoc vel fcjae deligerentur, vel aenigmata vel historiae, quibus incitarentur ad horoft P^uer‘> Q^uorum segnitiem et inertiam verbis castigari, ab officio vero ¹⁸ ^ recedentes feruła feriri par est.

rgt ąuoniam sic sumus homines, ut post laborem quaeramus cessationem, y_oS et animorum relaxationes, ideo curent parentes, ut ludi puerorum sint kooesti. Quod erit facilius, si vel ipsi ludis eorum intererunt, vel aliquem aetatis -gyjoris probum virum interesse volent, quem pueri revereantur, coram quo _fl6C dieere, nec facere quicquam ausint (eon. perf. od audeo), quod turpe et yooestum esset. Efficiendum autem quam maxime, ne puellarum choris jDasculi adsint, praesertim cum iam pubescere coeperint.

Ingenio adulescentis cognito et perspecto applicent eum parentes ad eas gftes, ad quas natura eum ferri viderint, ut earum artium rudimenta noscere et jmare incipiat, quibus deinde per omnem vitam operam sit daturus. Cum jutem non auribus modo verum etiam oculis aetas illa a maioribus natu atque iu primis a parentibus discat, quid sibi faciendum sit, ideo studeant modis omnibus parentes, ut tales se antę liberorum oculos gerant, quales eos velint. Certe nec ebriosus pater efficiet, ut amorem sobrietatis in filio excitet, nec profimdens sua, nec vestitu nimio indulgens frugalitatem liberis commendabit, nec riolentus, nec in ira crudelis, nec sanguinis appetens, nec hominum interfector leges tranąuillitatis, placabilitatis aut humanitatis natis suis praesc-ribere poterit, cum quidem tenera aetas pulchrum sibi ducat vestigia parentum sequi et imitari.

De re publica emendanda, Liber de moribus (Capul IV)