DSC07865

16

PRONOMINA PERSONALIA n Zaimki osobowe

Przypadki	Singularis		Pluralis
Nominatfvus	ego - ja	tu — ty	nos — my	vos — wy
Genetfvus	m a — mnie	tui — ciebie	nostri — nas	vestri — was
			nostrum — z nas	vestrum — z war
Datfvus	mihi — mi	tibi — tobie	nobis — nam	vobis — wam
1 Accusatfvu$	me — mnie	te — ciebie	nos — nas	vos — was
Ablatfvus	me — mną	te — tobą	nobis — nami	vobis — wami

Język łaciński nie posiada osobnej formy zaimka osobowego dla osoby trzeciej. Jako zaimek osobowy osoby trzeciej służy zaimek wskazujący is, ea id — tetl, tai to; ort, ona, ono oraz ille, illa, illud — tamten, ów (1. XI).

PRONOMEN REFLEXIVUM Zaimek zwrotny

Nom.		_
Gen.	sui	— siebie
Dat.	sibi	— sobie
Acc.	se	— siebie
Abl.	se	— sobą

Zaimka zwrotnego używa się tylko w odniesieniu do osoby trzeciej: Ego de me narro. Ja opowiadam o mnie. Tu de te narras. Ty opowiadasz o tobie. Puer de sc narrat. Chłopiec opowiada o sobie. Pueri de se narrant. Chłopcy opowiadają o sobie.

INDICATIVUS IMPERFECTI, FUTURI I CZASOWNIKA sum, esse, fui Tryb oznajmujący czasu przeszłego niedokonanego i czasu przyszłego I

Imperfectum		Futurum I
Singularis	Pluralis	Singularis	Pluralis
1.    eram byłem 2.    eras byłeś 3.    erat był	eramus byliśmy eratis byliście erant byli	1.    ero będę 2.    eris będziesz 3.    erit będzie	erimus będziemy eritis będziecie erunt będą

ACCUSATIVUS CUM INFINITIVO

Zdania- Audimus te narrare. Magistra videt me laborare. Magistrae vident vos studere. przetłumaczone dosłownie brzmią: Słyszymy ciebie opowiadać. Nauczycielka widzi mnie pracować. Nauczycielki widzą was studiować. Tak po

polsku powiedzieć nie możemy, lecz przetłumaczymy: Słyszymy, że ty opowiadasz. Nauczycielka widzi, że ja pracuję. Nauczycielki widzą, że wy studiujecie. Porównując zdania łacińskie i polskie należy zauważyć, że w języku łacińskim jest to zdanie pojedyncze z dopełnieniem bliższym rozwiniętym przez bezokolicznik; a w języku polskim są to dwa zdania: zdanie nadrzędne i zdanie podrzędne dopełnieniowe. Podmioty przytoczonych polskich zdań dopełnieniowych (ty, ja, wy) występują w zdaniach łacińskich w bierniku (te, me, vos), a orzeczenia tych zdań (opowiadam, pracuję, studiujecie) są użyte w bezokoliczniku (narrare, laborare, studere). Takie połączenie biernika z bezokolicznikiem nazywamy w języku łacińskim aocusativus cum infinitivo.

Konstrukcja accusativus cum inflnitivo występuje po bardzo wielu czasownikach wyrażających postrzeganie, czucie, sąd, wypowiedź np.: widzę, że; słyszę, że; mówię, że; czuję, że.

Tłumaczenie tej konstrukcji rozpoczynamy od orzeczenia zdania (audimus, videt, vident), które nazywamy słowem rządzącym; po słowie rządzącym dajemy spójnik że. Następnie dopełnienie w akkusatiwie (te, me, vos) stawiamy w mianowniku jako podmiot zdania dopełnieniowego (ty, ja, wy), a inflniti vus (narrare, laborare, studere) dopasowujemy w osobie, rodzaju i liczbie do podmiotu jako orzeczenie tego zdania.

Studiosa putat se bene respondere. — Studentka uważa, że (ona - studentka) dobrze odpowiada. Studiosae gaudent se studere. Studentki cieszą się, że (one — studentki) studiują. Zauważ, że gdy podmiot słowa rządzącego występuje w osobie trzeciej i mówi o sobie (Studiosa putat, studiosae putant), to podmiot zdania dopełnieniowego wyrażamy zaimkiem zwrotnym se (dla liczby pojedynczej i mnogiej).

V. I Rzeczowniki i przymiotniki deklinacji II. Zaimki dzierżawcze, i Tin I Partie, perl. pass., participium lut. act. Słowo posiłkowa lco i \J j_{tum gae} f_uj j _comp_OSm pitivua poaaaaaivua.

QUINTA I___i

a me alieaum obce dla mnie ad (z acc.) do, przy adiuvo, -are, -iuvi, -jatom wspierać, pomagać

admooeo, -ere, -ai, -itom przypominać, przestrzegać, upominać adsom, adesse, adfui być obecnym alieous, -a, -om obcy, cudzy anucos, -i przyjaciel amidtia, -ae przyjaźń, przymierze

aiilmus, -i duch, świadomość, odwaga, umysł

aooos, -i rok aa te (z acc.) przed

appareo, -ere, -ai ukazać się, być widocznym

apod (z acc.) u, przy

asper, -era, -enm szorstki, trudny, przykry

astrom, -i gwiazda

atąoe i, a >,U(,ne