28
<Vf
Ośj. (Aj 1
CZASOWNIK taro, ferm. tuli. la tum
Indicativus pracscntis acdvi
Singularis |
Pluralis | |
1. taro niosę |
1. tarimus |
niesiemy |
2. tan niesiesz |
2. fertis |
niesiecie |
3. taft niesie |
3. ferunt |
niosą |
Imperativus praesentis activi | ||
2. tarł nieś! |
2. ferte! |
nieście! |
W praesens indicatm activi brak spój ki -I- przed -s, -t, -tis.
Inne formy tego czasownika tworzymy prawidłowo według koniugacji Uj
CZASOWNIK eo, ire, ii, itum - Wf
Indicativus | |||
Praesens |
Imperfectum |
Futurum I | |
Singularis | |||
1. eo 2. is i 3. it i |
df dziesz dzie |
ibam szedłem ibas szedłeś ibat |
ibo pójdę ibis pójdziesz ibit pójdzie |
Pluralis | |||
1. imus idziemy 2. his idziecie 3. eunt idą |
ibamus szliśmy ibatis szliście ibant szli |
ibunus pójdziemy ibrtis pójdziecie ibunt pójdą |
Indicativus | |||
Perfectum |
Plusquamperfectum |
Futurum II | |
Singularis | |||
1. ii poszedłem 2. isti poszedłeś 3. iit poszedł |
ieram poszedłem był ierąs poszedłeś był ierat poszedł był |
i5ro pójdę ieris pójdziesz ierit pójdzie | |
Pluralis | |||
1. Sinus poszliśmy 2. istis poszliście 3. ierunt poszli |
ieram us poszliśmy byli ieratis poszliście byli iSrant poszli byli |
ieriinus pójdziemy ieritis pójdziecie ierint pójdą |
Imperativus praesentis activi: 2. os. sing. i! idź!, 2. os. plur. itel idźcie!
Wiele czasowników prostych występuje w postaci złożonej z przyimkami w funkcji przedrostków. Przedrostkami w czasownikach złożonych są przyimki używane samodzielnie: a, ab od, ad do, ku, przy, circum około, cum x, de x, od; e, ex z; in do, w; ob naprzeciw, per przez, prae na przedzie, pro przed, za, w obronie; sub pod, trans przez.
Przyimki jako przedrostki ulegają często zmianom fonetycznym, np.:
ab |
-» as- |
asporto odwieźć, unosić, porywać |
ad |
-> af- |
affero przynieść, dostarczyć |
-+ ap |
apporto przenosić, sprowadzać | |
ob |
-♦ of- |
ofTero nieść naprzeciw, pokazywać |
-* op- |
oppono stawiać naprzeciw | |
sub |
-* sup- |
suppono podkładać, podstawiać |
cum |
-* com- |
compono składać razem, układać coś na piśmie, napisać |
-* con- |
convenio schodzić się, zbierać się | |
col- |
colloco umieścić, postawić | |
-» cor- |
corrigo sprostować, poprawić | |
in |
im- |
impono włożyć, wstawić, nałożyć |
trans |
-» tra- |
traduco przeprowadzać, przenieść |
Jako przedrostki występują też przyimki nie używane samodzielnie, np.: dis- roi- dispono rozstawić, rozdzielić
te-, red- z powrotem reficio znowu robić, odbudować, wzmocnić się
redeo powracać
se- na bok separo oddzielam
Należy zwrócić uwagę na częste zmiany fonetyczne, jakim ulegają samogłoski w tematach czasowników prostych, np.:
a -> e facio, defido; capio, redpio; ago, exigp e -» i premo, exprimo
ACCUSATIVUS DUPLEX
Podwójny akkusatiwus
Romani Aeneam proavum suum putabant. Rzymianie uważali Eneasza za swego przodka. Te amicum meum appeJJo. Nazywam cię moim przyjacielem. Po czasownikach: puto, habeo, duco (uważam kogoś za kogoś, coś za coś); appello, nomino (nazywam kogoś kimś, coś czymś) dopełnienie bliższe (kogo, co uważam, nazywam) i określenie dopełnienia bliższego (za kogo, co lub kim, czym nazywam) stoją w akkusatiwie. Jest to tzw. podwójny akkusatiwus, czyli accusativus duplcx.