DSC09392 (3)

lit TRADYCJA SENTYMENTALNA

topogłądy | formowane nowe kształty literatury h»i_

I CI|8to|kit)ć nawu^nu ni do tego źródła, począwszy Franciszka Ka rpm&kiego, poprzez okres przełom u w e-kou obfitujący w skonwencjonalizowaną literaturę sen. tymenta Iną aż do Mickiewicza i późniejszych rmao-tykcw. Sentymentalizm osiemnastowieczny podjął B«B»wski subiektywn y! jako szansę ocalenia i odno> i prywatności, doznań emocja najmach — przed uznanymi kategoriami estetycznymi I klasycyzmu: dobrego smaku, ścisłych norm gatuńko-1 •' wycb¹ tematycznych, wersyfikacyjnych. To, co zaproponował Franciszek Karpiński w zakresie konstrukcji bohatera, tematyki, form językowych, było poważną innowacją oświeceniowej poezji prowadzącą w łderoo-Ini ludowości i prostoty, co pogłębili romantycy, doceniający zresztą wagę osiągnięć osiemnastowiecznego „poety serca”. W XVIII wieku sentymentalizm współistniał z klasycyzmem uzupełniając — jak pisała Teresa Kostkiewiczowa — pomijane przez klasycyzm rejony poezji¹. Wprawdzie na przełomie wieków przeszedł niedobrą fazę zbanalizowania tematów, skostnienia form stylistycznych (skutek wielkiej popularności „czułej” literatury i powstawania wielkiej ilości utworów o bardzo niskiej wartości artystycznej), ale sentymentalizm XIX-wieczny miał też swoje osiągnięcia i to zarówno w sferze teoretycznej (Kazimierz Brodziński), jak i w formach gatunkowych (elegia patriotyczna, romans sentymentalny).

Rozprawa Kazimierza Brodzińskiego z¹ 1818 r_ O klasyczności i romantycznośei tudzież o duchu pcr

^Ą T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoka. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia» Warszawa 1975.

ezji polskiej była próbą zdania sprawy z aktualnego stanu literatury i propozycją wytyczenia drogi dalszego jej rozwoju. Formułując przede wszystkim

wać rodzący się w Europie nowy romantyczny nurt literatury, ale interpretował go jako nfesprzeczny z własną koncepcją, więcej: zapragnął przeforsować

własny program, Brodziński był skłonny zaakcepto-

estetyki sentymentalnej Brodziński nawiązał do Rus-

Schiilerowskiego opisu „dziecięctwa narodu”, gdy ro

mac tycznymi nazywał: „niewinność, swobodę, zapał

» i—---------j '—    ■ — -----y

człowiek odczuwa tęsknotę, nie mogąc się cofnąć w tę przeszłość patriarchalną i niewinną³. Budował wiz-

ję narodu zmierzającego do szczęścia przez realizowanie się we własnej, narodowej poezji — sielskiej, łagodnej, obrazującej lud przy pracy na roli wykonywanej z pogodą ducha, w miłości natury i ojczyzny. Była to wizja harmonii i ładu, której egzemplifika-cja poetycka opierała się na preferencji dwóch gatunków, jakie od czasów Teokryta i Wergiliusza wyrażały ludzkie marzenie o życiu harmonijnym i szczęśliwym: idylli i elegii Brodziński rozpoczął swoje rozważania teoretyczne na temat idylii od akceptacji re- ¹

1

Ł Brodziński, O klasyczności i romantyczuoid :u-dzież o duchu poezji polskiej fwrj Wybór pism, oprać. A. Witkowską BibL Nar. S.I, nr 191, Wrocław 1966, | 233—235.