DSC09670

XXXII CECHY MAZURA

wincjach polskich. Pieniactwo zaś, przynajmniej rów.^l nie pospolite jak w. innych ziemiach polskich. Wreszcie I obracając się ciągle wśród tłumów współbraci, na i częstych sejmikach, których na Mazowszu było więcejil niż w innych ziemiach, wyrobił sobie Mazur język « obrotny i słynął z tego w Polsce. Dodajmy w końcu*® że na tych suchych, zalesionych piaskach wyrastało 1 pokolenie twarde i zdrowe, a będziemy mieli zebrane 1 najważniejsze cechy charakterystyczne Mazura, za- j tern i Paska.

Pozostaje zwrócić uwagę jeszcze na jedno zjawisko. J Lata wojny kozackiej i szwedzkiej, zniszczenie kraju I i jego ośrodków kulturalnych, pogłębianie się cech cha-|| rakterystycznych ustroju feudalnego nie mogło pozo-lg stać bez wpływu na ówczesną szlachtę. W parze z tymi zjawiskami obserwujemy u szlachty polskiej coraz i większy upadek życia umysłowego, rosnącą niechęć do d wszystkiego co obce, pogłębiający się fanatyzm reli<® gijny idący w parze ze spłyceniem życia religijnego.® Wszystkie te cechy obserwujemy wyraźnie u Paska. ||

2. ŻYCIORYS JANA' CHRYZOSTOMA PASKA

Nazwisko rodowe Paska, odmienne od zwykłych szła-J checkich na -ski i -cki pochodzi prawdopodobnie od ■ imienia Paweł, które przez zdrobnienia: Pach, Paszek I przekształciło się w Paska. Jest wysoce prawdopo-® dobne, że pierwotnym gniazdem rodzinnym Pasków I była wieś Paski w powiecie sochaczewskim. Jednakie j już w XVI w. nie spotykamy Pasków w tej wsi. Pewne 9

odgałęzienia tej rodziny szukały szczęścia na Podolu, inne w Smolenszczyźnie. Gałąź pamiętnikarza pozostała w województwie rawskim, gdzie ojca Jana Chryzostoma, Marcina spotykamy na dzierżawach. Fakt, że nasz pamiętnikarz otarłszy się po świecie przybrał z czasem do nazwiska trochę w jego sytuacji pretensjonalny dodatek: „z Gosławic'*, może świadczyć o tym, że urodził się w jednej z licznych wsi tej nazwy.

O młodości Jana Chryzostoma, wobec braku pierwszych kart pamiętnika, wiemy bardzo makr. Prawdo-podobnie przyszedł na świat kołoJ 636 r., skoro w rotor 1656 jest już w wojsku, a w r. 1660 jest określany jako młody człowiek. Wykształcenie pobierał, jak sam przyznaje, w rawskim kolegium jezuitów; sądząc po jego poziomie umysłowym możemy przypuszczać, że nie zawędrował tam wyżej niż do poetyki¹. czasie »potopu szwedzkiego* Pasek zaciągnął się do wojska, przy czym dość powszechnie przyjmuje się, że nastąpiło to w r. 1656. Moim zdaniem niesłusznie, bo skoro w lutym tego roku wraz z dywizją Czarnieckiego bierze udział w bitwie pod Gołębiem, musiał, biorąc pod uwagę, że województwo rawskie było wówczas okupowane przez Szwedów, zaciągnąć się do wojska chyba w r. 1655. Twierdzeniu temu zdaje się przeczyć oświadczenie Paska, że od początku pozostawał pod komendą Czarnieckiego, co w wypadku wstąpienia do wojska w r. 1655 byłoby dość trudne, ale oświadczeniom Paska nie można wierzyć z całą pewnością, poza

3

1

poetyka \— tu: klasa w szkole jezuickiej. Bibl. Nar. Ser. I, Nr 62 (Pasek: Pamiętniki)