DSC09949 (2)

216

nie. Jeśli roślina była zdrowa i ma potrzebną jej ilość składników pokarmowych, (o przy małym porażeniu plon może nie ucierpieć, a nawet może być większy, dzięki kompensacji (sąsiednie rośliny wykorzystują zwolnioną przestrzeń) i regeneracji (roślina odtwarza uszkodzone części). Skutki uszkodzenia tkanek liści zależą od gatunku, odmiany (reakcja gatunków i odmian roślin jest różna), fazy wzrostu (młode rośliny mogą szybciej regenerować), gatunku szkodnika (niszczy tylko blaszki liściowe czy przegryza również nerwy, żeruje na liściach młodych czy starych), Nawet zniszczenie pewnej części nasion może powodować, że pozostałe będą dorodniejsze.

Szkodniki o aparatach gębowych kłująco-ssących i gryzących (zwłaszcza żerujące wewnątrz rośliny) wpływają na metabolizm roślin. W ślinie owadów występują aminokwasy, oksydaza polifenolowa, amidy, hormony roślinne i enzymy trawiące. Związki te sprawiają, że w uszkodzonych komórkach zwiększa się przepuszczalność błon komórkowych, wzrasta ilość związków fenolowych, następuje nagromadzenie się glukozy i innych związków. Wskutek hipertrofii i hiperplazji komórek tworzą się galasy, powstaje poliploidalność, następuje osłabienie fotosyntezy i zahamowanie wzrostu rośliny. Z reguły z tkanek sąsiadujących z kłujką szkodnika następuje spływ asymilantów, czyli że szkodnik zmienia metabolizm rośliny w korzystnym dla siebie kierunku. Wymiana gazowa porażonej rośliny zmienia się, wzrasta transpiracja, stąd - zwłaszcza przy dużej liczebności szkodnika - następuje ujemny wpływ na jakość i ilość plonu, np. masę korzeni, długość pędów, wielkość kwiatów. Dlatego często tak trudno jest ustalić współczynnik szkodliwości danego gatunku szkodnika i jego próg szkodliwości.

Zdarza się także, że masowo pojawiający się szkodnik znacznie niszczy roślinę uprawną. Dotyczy to zwłaszcza tych gatunków szkodników, które żerują na kiełkujących nasionach i siewkach. Wykorzystuje się to w biologicznej metodzie zwalczania chwastów. Takie spustoszenia w populacji rośliny wywołuje z reguły gatunek fitofaga celowo wprowadzony w celu wyniszczenia zawleczonego gatunku chwastu lub gatunek szkodnika zawleczony przypadkowo, nowy dla danego rejonu.

Wpływ roślin na owady. Owady znajdują w roślinach wszystkie podstawowe składniki pokarmowe. Obserwując jednak hodowle owadów na sztucznych pożywkach, stwierdzamy, że rośliny nie są dla nich bardzo dobrym pokarmem. Jest w nich mało białka (około 13%), a owady rozwijają się dobrze na podłożach zawierających 25-40% białka W roślinach nie ma cholesterolu, jest mało metioniny, często mało węglowodanów, związków azotowych. Rośliny są pokarmem o stosunkowo ruskiej wartości energetycznej. Pokarm decyduje nie tylko o płodności, długości rozwoju, śmiertelności gatunku, ale także np. o zdrowotności, wrażliwości na skrajne warunki środowiska na pestycydy. Im pokarm jest bardziej zbliżony do pożądanego, tym jego niekorzystny wpływ będzie mniejszy. Skład rośliny z kolei zależy od gatunku i odmiany, wieku, warunków wzrostu. Cechy rośliny decydują o odporności na owada i określają dynamikę jego populacji w czasie.

ś

Ważniejsze gatunki szkodliwych owadów

Podgromada owady bezskrzydłe (Apterygota)

Spośród owadów bezskrzydłych jedynie nieliczne są szkodnikami roślin.

Rząd szczeciogonki (Thysanura)

Szkodliwy może być niekiedy rybik cukrowy (Lepisma saccharina L.) spotykany w mieszkaniach, w muzeach i bibliotekach, zwłaszcza zawilgoconych. Ciało ma szare, długości 10 mm, okryte brązowymi łuskami. Czuł ki długości 8 mm (rys. 5.61).

Zwalczanie. W pomieszczeniach powinno być czysto i sucho. W razie liczniejszego pojawu można stosować preparaty: Sanilozol, Muchozol. Aetosekt, Neozol, Mrówkozol.

Rząd skoczogonki (Collembola)

Idi szkodliwość polega na nagryzaniu kiełkujących nasion i wschodzących roślin wielu warzyw (ogórków, sałaty, grochu, fasoli, buraków), roślin rolniczych (buraków, koniczyny, tytoniu) oraz wielu roślin ozdobnych (złocieni, cyklamenów, cinerarii). Ogryzają korzonki i dziurawią liście podobnie jak pchełki. Często występują także w pieczarkarniach, gdzie uszkadzają zarówno grzybnię, jak i owoc ni ki. W kopcach, przechowalniach mogą nagryzać ziemniaki, marchew, pietruszkę. Najliczniej występują w namiotach foliowych, inspektach i szklarniach, zwłaszcza przy większej wilgotności podłoża.

Są to owady małe, o barwie brunatnej, zielonkawej, granatowej lub szarej. Po stronie brzusznej 6-segmen-towego odwłoka mają widełki, dzięki którym skaczą, i przylgę, ułatwiające im poruszanie się po gładkich powierzchniach. Narząd gębowy gryzący, chowany do środka, lub niekiedy w kształcie ssawki. Czułki zwykłe 4-członowe. Jaja błyszczące, jasne, larwy podobne do owadów dorosłych. Zimują zwykle jaja. Płodność samic wynosi 20-30 jaj.

Częsty w pieczarkamiachjestprzyślepek piwniczny (Hypogastrura manubrialis Tullb.) o ciele długości około 1.6 mm, szaroniebieskim, z 8 parami oczek na bokach głowy (rys. 5.62).