DSCF0015

objętości wielkich partii złoża pod wpływem ciśnienia, oraz ściśliwość samych poróto pod działaniem ciśnienia.

Rysunek 82 przedstawia wynik prac laboratoryjnych Carpentera i Spencera na temat ściśliwości porów piaskowca. Z wykresu tego można np. odczytać, że pod ciśnieniem ok. 500 at porowatość piaskowca zmniejszyła się aż o 3.5 °/o.

Radioaktywne badania rdzeni, a przede wszystkim otworów wiertniczych. oddają wielkie usługi także w lokalizacji partii porowatych kolektorów skalnych. Krzywe otrzymane przez rejestrację zmienności promieniowania gamma pozwalają na zdefiniowanie zmian stratygraficznych; np. piaskowce i wapienie wykazują najmniejsze wartości radioaktywności. Krzywe promieniowania neutronowego ulegają wybitnym zmianom w obecności wodoru. Łupki np. zawierają znacznie większe ilości wody (a więc wodoru) aniżeli wapienie i piaskowce, a obserwowane różnice pozwalają na wysnucie odpowiednich wniosków co do porowatości skał. Należy jednak zaznaczyć, że analiza złóż na podstawie wykresów natężenia promieniowań radioaktywnych jest bardzo skomplikowana, wymaga olbrzymiego doświadczenia i umiejętności poprawnego interpretowania uzyskanych wykresów.

Przewodnictwo elektryczne, zmienne w zależności od rodzaju skał. płynów złożowych i porowatości różnych partii zbiornika złożowego, może być również zastosowane do badania porowatości. Same skały, a więc ich ziarna, są na ogół złymi przewodnikami prądu elektrycznego (krzemiany, kwarc, węglany, tlenki i in.), natomiast skały osadowe, zawierające pory, przewodzą w mniejszym lub większym stopniu prąd elektryczny w zależności od tego, jakie płyny zawarte są w tych porach. Analiza uzyskanych wykresów jest również trudna i wymaga bogatego doświadczenia.

Pomiary porowatości. Przed rozpoczęciem pomiarów należy próbkę skały (rdzeń) oczyścić zewnętrznie, np. z płuczki przez wymycie wodą. następnie wyekstrahować znajdujące się ewentualnie w porach węglowodory (ropę), używając do tego celu aparatu Soxhleta z cieczą ekstrahującą, np. z acetonem, benzenem, toluolem, lekkimi benzynami lub cięższą gazo-liną. Nie należy natomiast do tego celu używać chloroformu lub czterochlorku węgla, mimo że ciecze te są wyśmienitymi rozpuszczalnikami ropy oraz nie są palne, ponieważ mogą one reagować z wypełnieniem (fazą stałą) złoża. Po skończonej ekstrakcji wskazane jest usunięcie z porów resztek par rozpuszczalnika za pomocą pompy próżniowej o niewielkim podciśnieniu. Następnie należy próbkę wysuszyć do stałej wagi w temperaturze 110°C i zważyć. Ważenie próbki trzeba wykonać na dobrej wadze aptecznej lub średniej dokładności wadze analitycznej.

Oznaczenie objętości próbki. Obliczenie objętości próbki o regularnych, geometrycznie zdefiniowanych i nie uszkodzonych kształtach jest bardzo proste, natomiast jeżeli chodzi o próbki o kształtach nieregularnych oraz ckruchy,'należy zachować wielką ostrożność w manipulacji i zastosować specjalne urządzenia pomiarowe. Urządzeniami tymi posługujemy się przy obliczaniu objętości konturu skał, objętości przestrzeni porowatych oraz objętości ziara.

W tym celu stosuje się dwie metody: wolumetryczną i grawimetryczną. Przy wykonywaniu pomiarów objętości konturu należy zabezpieczyć próbki od wnikania w pory skały używanych do pomiaru cieczy przez powleczenie zewnętrznych powierzchni próbki cienką warstwą parafiny, przez dokładne nasycenie porów tą samą cieczą, której używa się do pomiarów (przez zanurzenie), albo przez użycie rtęci.

83