DSCF0038

[fc§>

D^>

a a

znany warszawski fotograf Karol Beyer, fotografując obiekty na wystawie starożytności w Krakowie: za przyczynieniem się Towarzystwa naukowego otrzymał z Bib/-jotekiJagiellońskiej znany i nieoszacowany rękopism Behma z owemi sławnemj miniaturami przedstawiające mi cechy miasta Krakowa, a malowanemi w XVJ wieku. Dzięki uprzejmości zwierzchności uniwersyteckiej, za którą nie mamy dość słów podzięki w imieniu całego kraju, pan Beyer kopiuje wszystkie te miniatury w naturalnej ich wielkości; będzie to dla archeologów skarb nieoceniony™.

Rzeczywiste zagrożenie przyniosła kodeksowi okupacja hitlerowska. O próbie ratowania zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej dowiadujemy się z relacji bibliotekarza Władysława Pociechy³¹. Zgodnie z rozporządzeniem niemieckim z dnia 16X111939 roku najcenniejsze dzieła sztuki znajdujące się na terenie Generalnej Guberni, zarówno państwowe, kościelne, jak i prywatne, miały zostać odszukane i spisane, a następnie wywiezione do Niemiec³². Funkcję specjalnego pełnomocnika do inwentaryzacji i zabezpieczenia dzieł sztuki w Generalnej Guberni pełnił Josef Muhlmann. Efektem tego rozporządzenia był wydany katalog najcenniejszych dzieł, wśród których pod numerem 186 znalazł się również kodeks Behema³³. Do Biblioteki Jagiellońskiej oddelegowano Wernera Kudlicha, dyrektora Muzeum w Opawie, który był pełnomocnikiem des Sonderbeauftragten fur die Sicherung der Kunst- undKulturguter im G.G. i miał czuwać nad realizacją wydanego rozporządzenia. Sumiennie wywiązał się ze swojego zadania i skutkiem tego najcenniejsze dzieła z Biblioteki Jagiellońskiej zostały wywiezione w nieznanym kierunku. Jednakże kodeks Behema, który wprawdzie figurował na liście dzieł przeznaczonych do zagrabienia, nie podzielił jednak ich losów. W grudniu 1939 roku zjawił się bowiem w Bibliotece Jagiellońskiej prof. Dagobert Frey z Wrocławia i za pośrednictwem magazyniera Jana Pietrasa wezwał do siebie ówczesnego dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej Edwarda Kuntzego³⁴. Zgodnie z przedłożonym pismem generalnego gubernatora Hansa Franka zażądał natychmiastowego wydania kodeksu

³⁰    „Kronika Wiadomości Krajowych i Zagranicznych”, 3 (1858), nr 306, s. 2. Niestety w Bibliote-ce Jagiellońskiej nie zachowały się te fotografie.

³¹    Relacja ta przechowywana w Archiwum UJ, sygn. KHUW 15, zob. Tabl. X; wyd. Relacje pracowników Uniwersytetu Jagiellońskiego o ich losach osobistych i dziejach uczelni w czasie drugiej wojny światowej, opr. J. Michalewicz, Kraków 2005, s. 900-916 (Z prac Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Seria F: Varia, t. 5). Por. również artykuł E. Kuntzego, Dzieje Biblioteki Jagiellońskiej pod okupacją niemiecką w okresie od 1 września 1939 do 18 stycznia 1945 r., „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 25 (1975), s. 5-57.

³²    Verordnung Ober die Beschlagnahme von Kunstgegenstanden im GeneralgoLiverneme.nl vom 16. Dezember 1939.

³³    Sichergestellte Kunstwerke im Generalgouvernement, Breslau [1940]. Por. Tabl. XI

³‘‘ Biblioteka Jagiellońska była w tym czasie zamknięta, a magazynier Jan Pietras, mieszkając w Collegium Maius, pełnił funkcję pośrednika pomiędzy dyrekcją BJ a Niemcami, por. E. Kuntze. Dzieje..., j.w., s. 8.

18