DSCF0049 (3)

nia): stałą, ciekłą i gazową. W odniesieniu do złóż płynnych surowców mineralnych fazę stałą reprezentuje skała, fazę ciekłą ropa i woda (dwa składniki jednej fazy), fazę gazową gaz ziemny. W mikroprzepływach biorą zatem udział tylko dwie fazy. Praktycznie sprawa komplikuje się, gdyż niektóre gazy są właściwie parami cięższych węglowodorów pod wysokim ciśnieniem, niemniej jednak z konieczności szereguje się je w fazie gazów i stosuje do nich prawa gazowe z odpowiednimi poprawkami, tak jak to czyni się w praktycznym zastosowaniu prawa Daltona-Raoulta.

Jeżeli chodzi o ciecze, to oprócz ropy i wody (solanki) znajdują się w złożach kondensaty (wykropliny) lżejszych węglowodorów, a więc ciecze. następnie mieszaniny cieczy i par lub gazów, np. pary i gazy lżejszych węglowodorów rozpuszczone (zaabsorbowane) w ropie, jak również pary i gazy węglowodorów rozpuszczone w solance, również para wodna i in. Wszystko to komplikuje znacznie zastosowanie praw klasycznych dla tych mieszanin fazy gazowej i ciekłej.

Wracając do poruszonej na wstępie definicji, poprawniej będzie mówić

0    mikroprzepływach dwufazowych i uńeloskladnikowych, wymieniając konkretnie ich nazwy. Należy zaraz na wstępie podkreślić, że obecność dwóch faz lub więcej składników komplikuje prawa mikroprzepływu w tym sensie, że na ogół natężenie przepływu jednego składnika uwarunkowane jest także koncentracją pozostałych składników, a więc np. obecność wody w porach (kapilarach) zmniejsza przepuszczalność, a więc i natężenie przepływu dla gazu, co ma dominujące znaczenie dla mikrome-chaniki przepływów w złożach płynnych surowców mineralnych.

Mikroprzeplyw wieloskładnikouty. Przepuszczalność efektywna i względna. Obecność dwóch lub więcej składników w porach (kapilarach) — niezależnie od tego, czy w sumie istnieje jedna lub dwie fazy — nie może być rozpatrywana dla każdego składnika z osobna, tak jak to jest w przypadku ciśnień parcjalnych w mieszaninie gazów; w tym przypadku należy uwzględnić obecność owych „współlokatorów" w porach (kapilarach

1    szczelinach) skał złożowych, albowiem współistnienie ich podlega innym prawom i to znacznie różniącym się od tych, jakie charakteryzują mikro-przepływy każdego z tych składników występujących pojedynczo.

Wnikliwe ujęcie istoty tych skomplikowanych zjawisk wymaga rozróżnienia trzech odmiennych pojęć przepuszczalności jak następuje.

—    Omawiany dotychczas współczynnik przepuszczalności k odpowiadać będzie w dalszym ciągu pojęciu tzw. przepuszczalności absolutnej k, którym będziemy się posługiwali tylko wówczas, gdy zaistnieje mikroprze-pływ jednego i jednorodnego (homogenicznego) składnika, ciekłego bądź gazowego, a więc tylko samej ropy, samej wody lub samego gazu.

—    Gdy w mikroprzepływie bierze udział więcej niż jeden składnik, wówczas przepuszczalność dla każdego z nich będzie mniejsza i zależna od jego koncentracji, czyli nasycenia częściowego N„. Nazwiemy ją przepuszczalnością efektywną k*. A więc będziemy rozróżniali przepuszczalność efektywną dla ropy k,„ dla wody k_tw, dla gazu k,₉ lub dla innych składników płynów złożowych. Wymiarem dla tych efektywnych przepuszczalności jest również darcy (D).

—    Zachodzi także potrzeba wprowadzenia jeszcze jednego pojęcia, które charakteryzowałoby stosunek przepuszczalności efektywnej względem absolutnej, w postaci ilorazu

K-i-    (93)

zwanego przepuszczalnością względną. Jest to wielkość bezwymiarowa.

139