DSCF0361

dr inż. Paweł Staniszewski

Katedra Użytkowania Lasu

_Wydział Leśny SGGW w Warszawie

Współczesność i perspektywy rozwoju ubocznego użytkowania lasu w Polsce i na świecie

Current problems and development perspectives of non-wood forest products utilisation _

Abstract The paper presents different aspects of non-wood forest products' (NWFPs) utilisation in Poland, as well as in other selected countries. Rangę and definitions of NWFPs were presented, with a special attention paid on difficulties concerning the creation of elear and universal terminology. The problems of NWFPs inventory_/ data collecting, harvesting and market regulations, as well as the topie of access to the forest were described. Perspectives of development and promotion possibilities of NWFPs were analysed as well.

Wstęp

Las to nie tylko drewno - to stwierdzenie nabiera szczególnego znaczenia w Polsce; w kraju, gdzie użytkowanie leśnych surowców niedrzewnych ma wyjątkowo bogate tradycje. W początkach drugiej potowy XX wieku wartość ubocznego użytkowania lasu stanowiła bardzo poważną pozycję w budżecie lasów państwowych. W porównaniu z innymi krajami, zwłaszcza zachodnioeuropejskimi, organizacja użytkowania zasobów leśnych surowców niedrzewnych w Polsce była na stosunkowo wysokim poziomie. Tzw. polska koncepcja ubocznej produkcji leśnej, będąca efektem pracy i doświadczeń całych pokoleń leśników, została opracowana w latach 40. XX w. pod kierunkiem prof. Wiesława Grochowskiego. Zakładała ona uznanie jedności procesu produkcji leśnej, w którym powstaje zarówno drewno, jak i wszystkie inne użytki leśne (Głowacki 2000).

Współcześnie waga ubocznego użytkowania lasu nie jest właściwie doceniana przez administrację leśną. Regulacje prawne tej sfery gospodarki leśnej pozostawiają wiele do życzenia, a poza tym często nie są przestrzegane, baza surowcowa większości potencjalnych użytków niedrzewnych nie jest dostatecznie znana, a nawet dane dotyczące wielkości pozyskania poszczególnych surowców nie są w pełni wiarygodne. W konsekwencji oszacowanie rzeczywistej wartości ubocznej produkcji leśnej jest praktycznie niemożliwe.

Zakres, pojęcia i definicje

W Polsce przez leśne użytki uboczne najczęściej rozumie się:

•    użytki pochodzenia roślinnego - żywice, gumy, kora, listowie, owoce leśne, zioła lecznicze, rośliny przemysłowe, dekoracyjne itp.;

•    grzyby jadalne;

•    użytki pochodzenia zwierzęcego - zwierzyna, skóry i inne produkty łowiectwa, ślimaki, produkty pszczelarstwa leśnego, jedwabnictwa itp.;

•    użytki wydobywane z ziemi (niezależnie od ich pierwotnego pochodzenia) - kopaliny (torf, piasek, minerały, bursztyn itp.).

Tradycyjnie nie włącza się do ubocznego użytkowania lasu gospodarki łowieckiej, która stanowi odrębną dziedzinę gospodarki leśnej. Natomiast w zakres ubocznego użytkowania lasu wchodzi prowadzenie plantacji roślin użytkowych (wiklina, choinki, rośliny lecznicze i owocodajne) oraz wypalanie węgla drzewnego i pozyskiwanie karpiny przemysłowej (Staniszewski 2007).

11