DSCF0380

prof. drhab. Anna Barszcz

Katedra Użytkowania Lasu i Drewna -Akademia Rolnicza w Krakowie

Aktualne problemy i możliwości użytkowania ubocznych surowców drzew leśnych

Current issues and utilisation possibilities of minor products of forest trees______'

Abstract The paper concerns minor products which can be provided by native as well as by some selected exotic species of trees. There were included also charcoal and Christmas trees.

Emphasized was usefulness of products; current problems connected with their harvesting and demand, size ofthe basis and market competitiveness.

Polish forests are characterized by a very big potential of discussed products but urgent recognition of size of their basis and possibilities of harvesting as well as economic calculation concerning harvest profitability should be conducted. Within all these operations above all naturę protection and balance of forest ecosystems should be taken under consideration.

Wstęp

W ostatnich dziesięcioleciach w większości krajów Europy obserwuje się malejące znaczenie użytkowania niedrzewnych surowców leśnych, a uboczne użytkowanie lasu coraz silniej postrzegane jest jako korzystanie z niematerialnych dóbr i korzyści, a więc z pozapropdukcyjnych funkcji lasu. Co prawda wiele z surowców ma już tylko historyczne znaczenie, ale jednocześnie pojawiają się nowe zastosowania niektórych z nich, a zapotrzebowanie - między innymi na żywicę i jej produkty - utrzymuje się na wysokim poziomie lub nawet wzrasta.

Leśne użytki uboczne w Polsce klasyfikuje się następująco:

•    użytki pochodzenia roślinnego, w tym pochodzące z drzew (żywica, kora, listowie) oraz z dolnych warstw lasu (owoce, grzyby, zioła); niektóre surowce zielarskie pobierane są z drzew leśnych,

•    użytki pochodzenia zwierzęcego,

•    użytki wydobywane z ziemi - kopaliny.

Referat poświęcony jest tym surowcom, których mogą dostarczać krajowe gatunki drzew i krzewów leśnych, a także wybrane gatunki egzotyczne. Do grupy tej włączono w opracowaniu, kwalifikowane tu również przez innych autorów, węgiel drzewny i choinki bożonarodzeniowe (European Forest... 2005, Głowacki 2001). Wobec małego znaczenia karpiny użytkowej jako źródła substancji żywicznych, zagadnienia związane z tym tematem, zostały pominięte.

W każdej grupie omawianych surowców zwrócono uwagę na ich cechy użytkowe, aktualne aspekty związane z pozyskiwaniem, zapotrzebowaniem, wielkością bazy i konkurencyjnością rynków.

Pozyskiwanie żywicy

Żywica drzew leśnych to substancja organiczna pochodzenia fizjologicznego lub patologicznego, wytwarzana przez gatunki iglaste. Zbudowana jest głównie z kwasów żywicznych i węglowodorów typu terpenów. Do produktów otrzymywanych z żywicy należą: kalafonia, terpentyna i olej flotacyjny, przy czym najwyższą jakość produktów uzyskuje się z przerobu żywicy balsamicznej, otrzymywanej w wyniku żywicowania

drzew stojących.    ...    . .    , 1    ,    .. ;

W Polsce żywicę sosnową pozyskiwano przez kilkaset lat, sama żywica lub produkty stanowiły tez przedmiot eksportu Duże zasługi dla rozwoju nowoczesnych zasad żywicowania i przerobu żywicy w de-

31