DSC06400

R. Kotuńskj, E. ROhle

110

Rys. 4.48. Interpretacyjna krzywa zmian poziomu morza dla ostatnich 160 min lat

Źródło: Schopf, 1987.

a) litofacjalne zróżnicowanie osadów dennych

b) obszary dna o obniżonym tempie sedymentacji

Sil' 02 !®S(3 HI4 III5 OS|6 07 08 M*

1 - fundament bazaltowy; 2 - wapienie, dolomity; 3 - muły ilaste krzemionkowe z zeolitami i krzemieniami; 4 - muły krzemionkowe; 5 - muły wapienne; 6 - brunatne iły pelagiczne; 7 - iły zeolitowe; 8 - muły ilaste krzemionkowe; 9 - muły ilaste wapienne

Rys. 4.49. Schemat występowania osadów współczesnych na powierzchni dna

Źródło: Kotliński, 1993, na podstawie danych 10M.

dla innych ogniw łańcucha pokarmowego. Proto-plazma martwych organizmów (okrzemek, otwor-nic, skrzydłonogów) ulega bakteryjnemu rozkładowi już podczas opadania na dno. Fitoplankton stanowi zatem pokarm dla zooplanktonu i nie dostarcza do osadów pierwotnej materii organicznej. Fitoplankton i zooplankton przetwarzają w procesach życiowych ogromne ilości wody. Wydalana przez te organizmy woda zawiera duże agregaty mineralno-organiczne, które w czasie akumulacji ulegają degradacji przez rozpuszczenie substancji wiążących. Złożony obieg składników uwarunkowany jest głębokością występowania warstwy minimalnej zawartości tlenu, poziomem lizokliny (swoistym dla każdego rodzaju mikrofauny) oraz głębokością kompensacji węglan i wapnia. Organizmy w czasie opadania ulegają na głębokościach poniżej 1000 m całkowitemu roz kładowi. Również częściowo rozpuszczane są id skorupki, które przechodzą do roztworu i powtórnie włączone są w cykl biologiczny. Deponowane na dnie skorupki lub inne fragmenty szkieletów ulegają intensywnemu rozpuszczaniu. Część tiwt lnionych składników przechodzi do \ przydennych i porowych, a część wiązai jest w wyniku sorpcji przez minerały ilast [Baturin, 1986]. Dodatkowym źródłesr składników chemicznych akumulowanych w osadach są produkty podmorskiej działalności wulkanicznej i hydrotermalnej. Głównym mechanizmem przejścia tych składników do osadów są utlenienie i koagucja tlenków żelaza i manganu oraz sorpcja.

W omawianych procesach ważną rolę odgrywają bakterie, które żyją na organizmach w warstwie fotycznej wód i na powierzchniowej warstwie osadów. W warstwie fotycznej Pacyfiku ich biomasa szacowana jest na 25-45 mg/m³, natomiast w warstwie osadów powierzchniowych bakterie stanowią źródło pożywienia osado-żemego bentosu i uczestniczą w procesach mineralizacji materii organicznej.

Czynniki te, w zależności od strefy klimatycznej, determinują poziom produktywności biologicznej wód i strukturę mas wodnych, wykazując zróżnicowany wpływ na poziomie regionalnym i lokalnym. Na poziomie regionalnym kontrolują one przebieg procesów sedymentacyjnych w obrębie megastruktur dna oceanicznego, np. sedymentacja na równi czy w rowach oceanicznych. Natomiast na poziomie lokalnym ich wpływ na mechanizm akumulacji składników prowadzi do określonego rozmiesz-