DSC06396

106 R. Kotuński, E. ROhle

106 R. Kotuński, E. ROhle

pływowe; 3 - kierunki prqdów pływowych

Rys. 4.41. Schemat estuarium Źródto: Grudziński i in.. 1986.

równia rafowa

Cechą wyróżniającą muły hemipelagiczne jest wyższa niż w mułach pelagicznych zawartość materii organicznej, której udział waha się od 0,3 do 0,5%. Barwa tych osadów jest zmienna i zależy od stopnia utlenienia związków żelaza. Wyróżnia się muły niebieskie, czerwone, zielone i żółte. Muły czerwone lub żółte występują w sąsiedztwie kontynentów pokrytych odpowiednio produktami wietrzenia laterytowego lub lessem (np. muły w Morzu Chińskim). Zielona barwa mułów charakterystyczna jest dla obszarów, na których w procesach halmyrolizy powstają chloryty i glau konit. Z kolei barwa mułów niebieskich jest związana z wyższą zawartością materii organicznej i redukcyjną działalnością bakterii, doprowadza-

równia rafowa

Rys. 4.42. Schemat morfologiczny typowej rafy australijskiej Źródło: Gradziński i in., 1986.

stałej równowagi, stąd są tu osuwiska przekształcające się w prądy zawiesinowe lub inne spływy grawitacyjne. Charakterystyczne są również kaniony podmorskie, którymi z krawędzi szelfu spływają prądy zawiesinowe usypując, u ich ujść rozległe stożki podmorskie. Największe stożki tworzą się u ujść wielkich rzek niosących duże ilości zawiesiny (Missisipi, Konga, Gangesu, Indusu i Amazonki). Miąższość osadów dochodzi tu nawet do 10 km, przy okresowo zmiennej szybkości przyrostu osadów na stożkach od 100 cm/tys.lat, w plejstocenie, do około 5 cm/tys.lat, w holocenie [Gradziński i in., 1986].

Najszerzej rozprzestrzeniają się muły hemipelagiczne. Osady te, oprócz frakcji mułkowych i ilastych, zawierają domieszkę frakcji piaszczystych oraz fragmenty bioklastów. Składnikami osadów są materiał tery gen iczny pochodzący z otaczających lądów, wynoszony przez rzeki i wiatr, oraz składniki redeponowane z osadów morskich.

jącą do powstania w osadzie siarczków żelaza (hydrotroilitu). Odpowiednikiem osadów hemipe-lagicznych, wśród osadów kopalnych, są osady fliszowe i łupki graptolitowe, odznaczające się (w obu przypadkach) domieszką materiału prądów zawiesinowych.

Prowincja środowiska pelagicz-n e go obejmuje pod względem głębokościowym strefę abisalną, o głębokościach od 4000 do 6000 m, pokrywając się w zasadzie z powierzchnią dna oceanicznych równi abisalnych. Jak powszechnie wiadomo, środowisko pelagiczne jest miejscem akumulacji składników pochodzących z różnych źródeł i transportowanych do miejsc depozycji różnymi drogami. Przebieg procesów sedymentacyjnych determinowany jest wokółkon-tynentalną strefowością głębokościową i równoleżnikową strefowością klimatyczną oraz pionową strukturą mas wodnych.