DSC06310

20 R. Kotuński, K. Szamałek

Rys. 1.4. Podział zasobów naturalnych wszechoceanu Źródło: Kotliński, 1997a, zaktualizowany.

w sposób naturalny i użyteczne dla człowieka. Złoże kopaliny użytecznej stanowi lokalne nagromadzenie substancji mineralnej, powstałe w wyniku złożonych procesów geologicznych, której ilość, jakość i warunki występowania umożliwiają jej przemysłowe wykorzystanie. Substancje mineralne występują w złożach w stanie ciekłym, stałym lub gazowym, w postaci nagromadzeń poli- lub monomineralnych. Zasoby surowców mineralnych, niezależnie od tego, jak wolno będziemy je wykorzystywali, zostaną w końcu wyczerpane. Dotyczy to zarówno surowców energetycznych, metalicznych, skalnych, jak i chemicznych. Stopień wykorzystania surowców mineralnych jest wzajemnie powiązany. Przykładowo, energia zużyta do wyprodukowania 1 tony aluminium jest równoważna 7 t węgla. Z kolei wyższe wydobycie rud żelaza, miedzi, cynku, niklu, ołowiu, manganu, aluminium i innych (rys. 1.5) związane jest z systematycznym wzrostem wykorzystania metali w przemyśle samochodowym, lotniczym czy stoczniowym, z czym wiąże się wzrost zużycia ropy naftowej i jej produktów

(benzyny, oleju napędowego i smarów). Z rozwojem budownictwa związany jest wzrost zużycia gazu i oleju opałowego. Natomiast intensywny rozwój rolnictwa nie jest możliwy bez użycia odpowiednich maszyn rolniczych i zużycia coraz większych ilości nawozów azotowych, fosforowych i potasowych (ich ilość w 1992 r. przekroczyła 140 min ton). Z rozwojem przemysłu chemicznego wiąże się również wzrost zużycia siarki, fosforu, ropy naftowej i gazu ziemnego. Uwarunkowania te sprawiają, że kraje wysoko uprzemysłowione są uzależnione w coraz większym stopniu od zasobów krajów rozwijających się, co stwarza zarówno problemy natury politycznej, jak i ekonomicznej (rys. 1.6). Ponieważ zasoby surowców mineralnych są ograniczone, więc ciągła eksploatacja jednego z nich oznacza stałe zmniejszanie się ilości wyjściowej - są to więc zasoby zanikające. Znaczenie pojęcia „zasoby zanikające" wiąże się z tym, że nasza cywilizacja wraz z jej gwałtownie rosnącą populacją wykorzystuje niedrogie i łatwo dostępne surowce, takie jak: węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny czy surowce metalicz-