DSC06390 (2)

100 R. Kotuński, E. ROhle

noc od Plateau Naturalista), jak też na południowy wschód od Afryki (Basen Mozambicki). Wiek fundamentu wyznaczają anomalie M-0, M-3, M-4, M-5, M-7 i M-10. Osady dolnej kredy reprezentowane są w tych rejonach przez szare iłowce, obejmujące wiekowo (berias, walanżyn, hoteryw), oraz iły zeolitowe z radiolariami i szarozielone muły zapiaszczone (barem, apt). Z kolei osady górnej kredy, zalegające bezpośrednio na bazaltach z przewarstwieniami tułów, występują również tylko na półkuli południowej, w rejonie basenu Kokos. Reprezentowane są one (w wierceniu DSDP nr 216*) przez muły wulkanoklastyczne z glaukonitem i iłowce o miąższości około 109 m. Osady te były formowane w warunkach płyt-komorskich, a ich wiek określono m.in. na podstawie foraminifer (Abatomphalus mayaroensis) jako mastrycht. Wiekowym odpowiednikiem tych osadów, w profilu wiercenia DSDP nr 217, są naprzemianległe piaski wapienne (zdolomityzo-wane) z krzemieniami i wapienie, wiekowo zaliczane do kampanu (Eiffellithus angustus) i mast-rychtu (Abatompholus mayaroensis), o miąższości 515 m [Gramberg i in., 1989]. W Basenie Soma-lijskim (wiercenie DSDP nr 241) miąższość osadów kredy (turon) osiąga około 600 m.

Osady paleogeńskie powszechnie występują w obszarach przybrzeżnych północnej części oceanu. Ich brak stwierdzono w centralnej części. Osady te reprezentowane są przez różne typy piasków wapiennych po iły brunatne, występujące w basenach głębokowodnych. W wierceniu DSDP nr 215 na wulkanoklastycznych osadach mast-rychtu zgodnie zalegają muły wapienne i iły zeolitowe paleocenu i eocenu. Miąższość osadów wynosi około 90 m. Osady te stwierdzono także w wierceniach nr 219, 220, 221. Osady paleoceń-skie są reprezentowane, w wierceniu nr 219, przez zielonkawożółte piaskowce wapienne i muły ilaste. Natomiast w wierceniach DSDP nr 217, 218 i 221 występują muły wapienne i ilaste neogenu (miocen, pliocen), o miąższości od około 200 do 500 m [Gramberg i in., 1989]. W profilu osadów wiercenia nr 223 łączna miąższość osadów trzeciorzędowych (paleoceńskich, eoceńskich, mioceńskich i plioceńskich) przekracza 600 m. Osady te od dołu reprezentowane są przez iły montmoril-lonitowe i zeolitowe, przechodzące w muły okrzemkowe i muły ilaste, wyżej w muły piaszczyste i piaski wapienne. Osady oligocenu występują na

przykład, w wierceniu nr 224. Reprezentowane są przez muły ilaste o miąższości około 400 m.

Osady neogeńskie zostały stwierdzone zarówno w strefie ryftowej (wiercenie nr 231), gdzie szaro-oliwkowe mułki mioceńskie zalegają na bazaltach, jak też we wschodniej części oceanu (wiercenie nr 217). Profile osadów wskazują na intensywną erozję na przełomie miocenu i pliocenu. Osady neogeńskie zostały również stwierdzone w wierceniach nr 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224. Największą miąższością, ponad 1200 m (wiercenie nr 223) odznaczają się muły wapienne (mioceńsko-plioceńskie). Natomiast w zachodniej części oceanu (wiercenia DSDP nr 235 i 236) miąższość osadów mioceńskich wynosi około 200 m. Osady te reprezentowane są przez szaro-żółte muły i muły ilaste.

Osady czwartorzędowe, które zostały praktycznie stwierdzone we wszystkich wierceniach DSDP, reprezentowane są przez muły radiolario-wo-okrzemkowe i iły zeolitowe. Należy podkreślić znaczny udział w tych osadach składników terygenicznych. Największe miąższości, nawet około 100 m, osiągają w wierceniach DSDP (nry 220, 221, 222, 225, 233, 235, 236).

Pionowe i poziome zróżnicowanie osadów, z pozycji tektoniki płyt, determinowane było przez dwa czynniki: obniżanie powierzchni płyt w miarę oddalania od osi rozrostu grzbietów oceanicznych z równoczesną zmianą stref podwyższonej produktywności biologicznej wód. Zarówno pierwszy, jak i drugi czynnik determinowały ilość bioklastów wapiennych w osadach, w zależności od głębokości dna, w stosunku do położenia poziomu kompensacji węglanu wapnia (CCD) oraz wskaźnika regionalnej produktywności biologicznej wód. Zmiany głębokości położenia CCD w Oceanie Indyjskim i Pacyfiku były związane z gwałtownym obniżeniem poziomu wód oceanicznych w późnej kredzie oraz w oligocenie i mio-cenie. Po okresach tych każdorazowo miało miejsce podwyższenie ich poziomu. Przykładowo, na Pacyfiku, zarówno wzdłuż profilów równoleżnikowych, jak i południkowych, rejestruje się stopniowe przejście osadów wapiennych przez krzemionko wo-wapienne do krzemionkowo-ilastych i w końcu do ilastych. Podobne zróżnicowanie rejestruje się w profilu pionowym. Rozmieszczenie osadów wapiennych było kontrolowane z jednej strony głębokością ich zalegania, zaś z drugiej,

Wiercenia o numerach od 211 do 218 wykonano w 22 rejsie „Glomar Challenger" (styczeń-marzec. 1972) pod kierunkiem von der Borch, Sclater (wyniki badań przedstawione sq w Inllial Report DSDP, vol. 22, 1974), natomiust wiercenia o numerach od 219 do 230 wykonano w 23 rejsie (marzec-maj 1972), pod kierunkiem Whilmnrsh, Weser, Rosa (wyniki badań przedstawione sq w Initial Report DSDP, vol. 23, 1974), z kolei wiercenia od 231 do 238 wykonano w 24 rejsie (maj-czerwiec 1972) pod kierunkiem Fisher, Bunce (wyniki badań przedstawione sq w Initial Report DSDP, vol. 24, 1974).