DSC06398

108

R. Kotliński, E. Rohle

czania bioklastów w osadach wzrasta, wraz z podniesieniem zawartości C0₂ i obniżeniem temperatury, w wodach przydennych i porowych. Zawartość agresywnego C0₂ zależy od ilości materii organicznej oraz stopnia jej wykorzystania przez organizmy bentoniczne. Koncentracja węglanu wapnia w osadach stanowi więc bezpośrednie odbicie tempa akumulacji tych składników i właściwości wód (rys. 4.44). Głębokość kompensacji

igieł gąbek i elementów wiciowców krzemionkowych [Seibold, Berger, 1983]. Tylko niewielka część bioklastów krzemionkowych osiąga dno (poniżej 4%), a następnie około połowa z nich ulega rozpuszczeniu w osadach (rys. 4.45).

Zawartość bioklastów w osadach jest ściśle uzależniona od składu gatunkowego planktonu żyjącego w danym rejonie, co szczególnie odnosi się do kokkolitów i okrzemek (rys. 4.46). Mechanizmy akumulacji składników biogennych kontrolowane są przez następujące czynniki:

H (m)

4000-	-
	-» •
4100-	- ,*.
4200-	• • • • •• ^# •
	*-* i
4300-	mZ *1 *• *
4400-
4500-	~i^m***S»*
4600-
	SiO,___
4700-	...... ^11-

2    4    6    8 lO 12    14 16

1 - brunatne iły pelagiczne; 2 - iły zeolitowe; 3 - muły ilaste, iły mułiste krzemionkowe; 4 - muły rndiolariowo-okrzeni-kowe; S - muły ilaste, iły muliste wapienne; 6 - muły kok-kolitowo-foraminiferowe

Rys. 4.44. Udział CaCOa w osadach na powierzchni dna — w zależności od głębokości — w basenie północno-wschodniego Pacyfiku

Źródło: Kotliński, 1993, na podstawie materiałów IOM.

aragonitu wynosi w północnym Pacyfiku kilkaset metrów, podczas gdy głębokość kompensacji kal-cytu wynosi około 3800 m.

Głównym źródłem krzemionki w wodzie morskiej są minerały ilaste, z których jest ona uwalniana w procesach wczesnej diagenezy. Przypuszcza się, że znacznie mniejsze jej ilości pochodzą z rozpuszczania organizmów krzemionkowych czy uwalniane są w rezultacie ekshalacji wulkanicznych i w procesach halmyrolizy produktów wulkanicznych. Zawartość krzemionki w strefie fotycz-nej wód, gdzie jest ona zużywana przez organizmy planktoniczne, waha się od 1 do 3 ppm i wzrasta z głębokością, osiągając na głębokości około 4500 m zawartość do 14 ppm. Wody oceaniczne są niedosycone w stosunku do Si0₂, tzn., że rozpuszczanie skorupek zachodzi już bezpośrednio w toni wodnej. Największą rozpuszczalność wykazuje żel krzemionkowy, a następnie opal, przy czym proces ten przebiega bardzo wolno i zależy od temperatury wód. Krzemionka rozpuszczona w wodzie morskiej pobierana jest przez planktoniczne radiolarie (Nasselaria, Spumellaria) i okrzemki, ulegając w ich komórkach polimeryzacji i służy jako budulec opalowych szkieletów tych organizmów. Strefa życiowa okrzemek sięga do głębokości około 200 m, natomiast radiolarii do 400 m. Znacznie mniejszy jest udział w osadach krzemionkowych

Rys. 4.45. Udział Si0_2(imorf w osadach na powierzchni dna — w zależności od głębokości — w basenie północno-wschodniego Pacyfiku

Źródło: Kotliński, 1993, na podstawie materiałów IOM.

Rys. 4.46. Diagram procentowego udziału bioklastów w osadach na powierzchni dna w basenie północno-wschodniego Pacyfiku

Źródło: Kotliński, 1993, na podstawie materiałów IOM.