DSC06366

76 R. Kotliński, E. ROhle

skorupa

oceaniczna

skorupa

kontynentalna

młode RÓry

S-lOkm

litosfera

podskompo

pcrydoLyl

■X3g/an'

r,-M- 7.7 W!

180 km

^”3,5 x 10"r

Rys. 4.11. Schemat budowy skorupy oceanicznej i kontynentalnej

Źródło: Kotliński, 1997c, na podstawie Seibold, Berger, 1993; Czechowski, 1994; Tyapkin, 1995, zaktualizowany.

Rys. 4.12. Schemat generacji magm bazaltowych Źródło: Dadlcz, Jaroszewski, 1994.

ne jak żadne inne wielkie struktury Ziemi. Są nimi: wyjątkowa aktywność sejsmiczna, bardzo wysokie wartości strumienia cieplnego, specyficzne anomalie grawimetryczne i magnetyczne, ostro zarysowany relief górski z typową główną doliną ryftową wraz z równoległymi ryftami towarzyszącymi oraz liczne uskoki transformacyjne [Burkę, 1976; Bal-lard, van Andel, 1977; Busby, Inger-soll, 1995]. Budowę niektórych elementów grzbietów oceanicznych zwolennicy teorii ruchu płyt litosfery-cznych objaśniają skomplikowanymi przemieszczeniami oddzielnych płyt, a nawet ich części, zmieniających kierunek ruchu, szybkość i położenie. Fakty te najlepiej poznano na Oceanie Indyjskim, na którym nastąpiła zmiana położenia Grzbietu Środkowoin-dyjskiego, wraz z równoczesnym powstaniem systemu równoległych rozłamów o kierunku SW-NE. Zmiany układu grzbietów przypuszczalnie doprowadziły do przemieszczenia się oddzielnych części skorupy ziemskiej. Jednak może nie w takim stopniu jak przypuszczają zwolennicy globalnej tektoniki, gdyż istnieją dane świadczące o przeobrażeniach basenów oceanicznych związanych z innymi procesami [Koziar, 1993; Tyapkin, 1995].

Pierwszy rodzaj granic pomiędzy płytami lito-sferycznymi stanowią grzbiety oceaniczne. W tym