DSC06358

68 R. Kotliński, E. Rohle

Tab. 4.1. Własności fizyczne skorupy i płaszcza

ca CU		Głębokość w km	Nieciągłość	y. w km/s	v» w km/s	Gęstość w g/cm^3	Ciśnienie w GPa	Temperatura w °C
O J* co	Litosfera	5-80	Moho	6,8-7,4-7,7 (7,8)8,0-8,4—9,0	4,5 4,7	3,0 3,3	0,9-1,4	200-700
		10-200				3,3	10-2	900-1000
		(250)				3,4
b-J	Astenosfera			7,6-7,8	4,0-4,1
N CO cd CU		350-400	Golicyna	8,5-8,8	4,5-4,8	3,5	14-15	1500-1600
				9,3-9,8	5,1-5,4	3,8
	Mezosfera	650-700		9,5-10,2 10,7-11,0	5,4-4,9 6,3-6,4	4,0-4,3		1900
		95011000	Repettiego	11,0-11,4 11,8	6.3 6.4	4,5-4,7	38-40	2000-2300

Źródło: Dadlez, Jaroszewski, 1994.

mi arów Ziemi, przyjmując dla objaśnienia ruchów płyt działanie prądów konwekcyjnych w płaszczu Ziemi [Vening-Meinesz, 1948; Hager, 0’Connell, 1979, 1981; Czechowski, 1994]. W teorii tej procesy rozrostu skorupy oceanicznej i subdukcji wzajemnie się kompensują (rys. 4.3). Natomiast hipoteza ekspansji Ziemi kwestionuje koncepcję subdukcji, przyjmując jako alternatywę dla prądów konwekcyjnych izotropowe (we wszystkich kierunkach) rozciąganie podłoża litosfery. Zarówno szczeliny podłużne grzbietów oceanicznych, jak też systemy przecinających je uskoków poprzecznych świadczą o tensyjnym, dwuosiowym rozciąganiu grzbietów. Według tej koncepcji, ekspansja Ziemi ma charakter pulsacyjny, tzn. w czasie ewolucji są okresy wzmożonego rozszerzania i ściskania. W wyniku tych procesów Afryka oddala się od Europy, a Pacyfik, podobnie jak Ocean Atlantycki i Indyjski, jest oceanem ciągle rozszerzającym się (rys. 4.4). Płyta pacyficzna rozrasta się we wszystkich kierunkach, co wskazuje na radialne rozciąganie się głębokiego podłoża oraz rozciąganie brzeżnych części kontynentów i odrywanie fragmentów litosfery kontynentalnej, w strefach kontynentalnych krawędzi tektonicznie (sejsmicznie) nieaktywnych, jak i aktywnych [Ko-ziar, 1993]. Zdaniem J. Kozi ara. konsekwencją teorii tektoniki płyt, na „nieekspandującej Ziemi”, jest przyjmowanie założenia, że Pacyfik w przeciwieństwie do Oceanu Atlantyckiego i Indyjskiego „kurczy się” (rys. 4.3). Natomiast zwolennicy teorii ekspansji Ziemi zakładują progresywny rozwój obrzeżenia Pacyfiku przyjmując, że j nojurajska litosfera Pacyfiku była takim samym zalążkiem oceanu jak gómojurajska litosfera Atlantyku i Oceanu Indyjskiego [Koziar, 1993 - fot. 4.1]. Zgodnie z poglądami tego autora, istnienie w Pacyfiku mechanizmów kreujących nową skorupę oceaniczną, obecność stosunkowo cienkiej i młodej pokrywy osadowej, taki sam jak i w innych oceanach (gómojurajski) wiek skorupy oceanicznej Pacyfiku, fakt zwiększania się obwodu tego oceanu oraz potwierdzany sejsmicznie autochtonizm płyt litosferycznych wskazują na słuszność hipotezy ekspandującej Ziemi. Z kolei, w przeciwieństwie do teorii mobilistycznych, przyjmujących, że źródłem energii są procesy fizyczno-geologiczne i geochemiczne zachodzące wewnątrz Ziemi, zwolennicy hipotez stabilistycz-nych, w tym E. Haarman [1930] — twórca hipotezy oscylacyjnej oraz Tyapkin [1995], przyjmują, że źródłem sił tektonicznych są zmiany reżimu rotacji, tj. spadku szybkości obrotu Ziemi wokół swej osi. Wiążą oni mechanizm powstawania struktur jako rezultat wzajemnego oddziaływania Ziemi z otaczającymi ją polami fizycznymi Kosmosu oraz zmianami położenia biegunów. Tyapkin wyraża pogląd, że obserwowane naprzemianległe pasmowe anomalie magnetyczne są rezultatem formowania dajkopodobnych pól o składzie bazaltowym, które występują nie tylko na dnie oceanicznym, ale też na kontynentach. Brak korelacji między anomaliami magnetycznymi oceanów