DSC06378

88

R. Kotliński, E. Rohle

Na Pacyfiku z uskokami o orientacji północno-wschodniej związana jest większość aktywnych wulkanów. Wulkany tworzą dwie różnowie-kowe grupy:

-    starsza — kredowo-paleogeńska, kontrolowana jest przez uskoki o orientacji północno-wschodniej;

—    przecinająca je młodsza — neogeńska, będąca przedłużeniem uskoków równoleżnikowych, nie wykazuje wyraźnych związków ze strukturami obrzeża.

Łańcuchy wulkaniczne na dnie Pacyfiku tworzą wyspy Gilbert i Ellice, a do najaktywniejszych obszarów wulkanicznych należą Grzbiet Szackiego, Plateau Salomona i Monihiki.

Obszary przylegające do Wypiętrzenia Wscho-dniopacyficznego znacznie różnią się między sobą. Południowo-wschodnia część jest jakby ścięta pomiędzy wypiętrzeniem Ameryki Południowej i Antarktydą. Na obszarze tym największe rozprzestrzenienie ma skorupa oceaniczna wieku ke-nozoicznego. Bloki skorupy późnokredowej występują tylko lokalnie na południe od uskoku transformacyjnego Eltanin. Część zachodnia obejmuje przeważającą część Pacyfiku i reprezentowana jest przez płytę pacyficzną. Najstarsze osady występują w północno-zachodniej części tej płyty i formowane były w jurze, zaś znaczne rozprzestrzenienie wykazują w jej obrębie osady kredowe.

Szybkość przebiegu fal sejsmicznych wywołanych trzęsieniami ziemi wskazuje, że skorupa oceaniczna jest cieńsza niż kontynentalna. Badania sejsmiczne wykazały słuszność poglądów o typie oceanicznym skorupy dna Pacyfiku. Powierzchnia „MOHO” znajduje się przeważnie na głębokości 10-12 km. Grubość skorupy wynosi od 5 km do 6 km, a tylko na podwodnych wzniesieniach (Grzbiet Gamegiego, łuk Wysp Kokosowych) wzrasta do 10-18 km.

Natężenie pola magnetycznego dna Pacyfiku jest silnie zróżnicowane i wyraźnie odzwierciedla obecność stref przejściowych (kontakt płyt kontynentalnych i oceanicznych), podłoże głębokowodnych basenów z wyodrębnieniem poszczególnych grzbietów i wałów oceanicznych, stref uskokowych, skarp i podwodnych gór. Anomalie pola magnetycznego wyraźnie zarysowują się w strukturach pasmowych, przebiegających równolegle do poszczególnych odcinków wypiętrzenia na przestrzeni setek kilometrów.

Na zachód od Wypiętrzenia Wschodniopacyfi-cznego występują bloki wieku paleogeńsko-wcze-snokenozoicznego. Natomiast na wschodzie Pacyfiku skorupa mezozoiczna - płyta dolna, była przemieszczona pod kontynent płyty górnej — Ameryki Północnej i Ameryki Południowej, a następnie zniszczona. Wskazuje na to skala wulkanizmu mezozoiczno-kenozoicznego w Andach i Kordylierach oraz brak serii osadów o dużych miąższościach wzdłuż pobrzeża obu Ameryk. Płyta pacyficzna odznacza się występowaniem różnego typu elementów strukturalnych oraz niejednorodnością budowy skorupy oceanicznej. Niejednorodność skorupy wyrażona jest przez anomalie pola magnetycznego, przy czym oprócz naprzemianległych anomalii pasmowych wystę pują strefy dna o tak zwanym wyrównanym lub spokojnym polu magnetycznym. Jak się przypuszcza, obszary te mogą być reliktami starszych części skorupy oceanicznej, zachowanych w wyniku zmian położenia osi rozrastania dna. Anomalie pasmowe tworzą dwie wiekowe grupy:

—    gómojurajsko-dolnokredowa, wyrażona przez anomalie oznaczone od M-25 do M-l, reprez* tuje grupę starszych anomalii magnetycznych, rozmieszczonych na obszarach głębi oceanicznych, pomiędzy wulkanicznym Grzbietem Wysp Hawajskich w kierunku północno-zachodnim do wysp Japonii, na północny wschód od Nowej Gwinei i płyty Karoliny oraz na wschód od Kamczatki (anomalie M-9—M-ll);

—    gómokredowo-eoceńska, reprezentowana przez anomalie od 32 do 15, występuje na o szarach skłonu Wypiętrzenia Wschodniopacyficz-nego oraz w północnej części płyty pacyficznej. Anomalie odznaczają się odchyleniem w kierunku Rowu Aleuckiego.

Uwzględniając różnice w orientacji, przebiegu i wieku anomalii grupy drugiej, w obrębie płyty pacyficznej, wyróżnia się trzy strefy:

—    południową, reprezentowaną przez anomalie o orientacji północno-wschodniej, z indeksami od 34 do 25, na obszarach, które odznaczają się zaleganiem na bazaltach warstwy drugiej osadów gómokredowych lub paleoceńskich,

—    środkową, wyrażoną przez obecność anomalii oznaczonych od 20 do 3, o orientacji północno--zachodniej (prawie południkowej),

—    północno-wschodnią, reprezentowaną przez anomalie o orientacji przebiegającej południkowo.

Rozmieszczenie i wiek pasmowych anomalii magnetycznych jest potwierdzeniem rozszerzania się (spredingu) dna oceanicznego (rys. 4.28).

Fundament pokrywy osadowej stanowi bazaltowa warstwa 2. Struktura fundamentu odznacza się występowaniem uskoków, które stanowią regionalne i lokalne struktury dna oceanicznego (rys. 4.29). Obszary równi abisalnej północno--wschodniego Pacyfiku charakteryzują się naprze-miunległym występowaniem wypiętrzonych i obniżonych części dna. Granice bloków pokrywają