IMAG0727

dynawskim, w środkowym Nndwołżu - na Słowacji, Węgrzech; w- Rumunii, północno* wschodnie) i południowo-wschodniej Serbii, Macedonii, Grecji, Bułgarii, Finlandii; Rosji (Czuwnszja, Marł, Mordwa,), Gruzji i oczywiście Polski. Z historycznych przedstawień instrumentów o podobnej budowie można wymienić piętnastowieczny fresk / kościoła w miejscowości Mima w Słowenii (Dolenjsko) z grającym na dudach aniołem (Kumer 1986:72,11. 46), wizerunek greckiego wiejskiego dudziarza z albumu Abrahama dc Bruyna Omttium pcette gentium imagines (z 1577 r.) (ryc. 47, s. 484), ilustracje słowackiego Kancjonału Scnickiego z 1692 roku (por. s. 401) czy wykonany w 1714 roku rysunek piórkiem na karcie rejestru gminy ewangelickiej w węgierskim Szirśk (komitat Nó-grdd), a także drewnianą rzeźbę z połowy XVIII stulecia, przedstawiającą górnika-dudziarza, ze zbiorów węgierskiego Muzeum Narodowego w Budapeszcie (Manga 1969: 79, il. 7, 9). W Niemczech wizerunki dud o takich cechach budowy znajdziemy w niektórych źródłach powstałych przed rozpowszechnieniem się tam instrumentów typu „Bock**.Jako przykład można wskazać kafel piecowy z końca XV wieku ze zbiorów Muzeum Gólztsch w Rodewisch (Reżn^ 1993:27,31,29 il. 35), chociaż miasto to leży w zachodniej części poprzedzającego Rudawy Pogórza Saskiego, a więc niedaleko Czech.

Tego rodzaju cechy mają także różne rodzaje dud arabskich na Bliskim Wschodzie, jak również instrumenty północnoindyjskie. Nawiasem mówiąc, wygięte łukowo konicz-nc roztrąby stosowano w pewnych rodzajach piszczałek już w czasach antycznych. Co ciekawe, podwójne komorne „tibine frygine"czy niektóre podwójne greckie a ul osy miały tego rodzaju dżwięcznik tylko przy jednej piszczałce, przy drugiej był prosty lub też nie było go wcale (Guizzi, Leydi 1985:36,41,50). Przypomina to burdonowe piszczałki jednej z hybrydycznych postaci dud (zob. s. 388). Można zatem stwierdzić, że łukowo wygięte, konicznedźwięczniki są charakterystyczną cechą piszczałek instrumentów dudo wy ch przede wszystkim Słowian, Bałtów i Arabów, chociaż niekiedy spotykaną też w różnych regionach zachodniej i południowej Europy. Z kolei zbiornik powietrza z całej, niekrojonej skóry mają głównie dudy ze wschodniej, południowej i północnej Europy, z Bliskiego Wschodu oraz z północnych Indii; na zachodzie naszego kontynentu zachowały go bardziej tradycyjne, ludowe rodzaje tych instrumentów.

Budowa

Poznanie budowy staropolskich dud jest szczególnie trudne ze względu na wspominany wyżej brak dokładniejszych informacji na ten temat. Stąd też wynikł badań są fragmentaryczne i mniej lub bardziej ogólne. Niemniej można pokusić się o pewną charakterystykę podstawowych części instrumentu: piszczałek (melodycznych i bur-donowych), zbiornika powietrza, sposobu jego nadymania (ustami, mechanicznie), wzajemnych połączeń wszystkich tych elementów instrumentu, materiałów, z których je wykonywano, oraz sposobów ich zdobienia.

350 Cechy dud