DSC06915 (2)

w-1 wymiary obojętna — wymagająca (OW) oraz odrzucająca ^ kochająca (OK). Średnice przerywane tworzą także 2 inne wy. miary, ale tylko jeden z nich, mianowicie wymiar: zaniedbują, ca — ochraniająca, został uchwycony w badaniach A. Roe.

OW

Rys. 5. Model postaw rodzicielskich (według A. Roe — na podstawie materiałów własnych, otrzymanych od autoriri)

Rys. 6. Model postaw rodzicielskich (według A. Roe—Siegelma-na, 1963)

W oparciu o bogaty materiał empiryczny, pochodzący z badań klinicznych, autorka zaproponowała jeszcze inny w konstrukcji i treści model postaw rodzicielskich (rys. 6). Ma on postać koła podzielonego na 3 obszary (od zewnątrz), które nazwiemy umownie A, B, C. Obszar środkowy koła (C) jest zawarty w obszarze B, zaś obszar B wchodzi w skład obszaru A. Interpretując ten model w kategoriach zachowania się rodziców można, sądzę, powiedzieć, że podstawowymi pojęciami są tu chłód i ciepło. Chłód rodziców łączy się z unikaniem dzieci, ciepło z akceptacją i emocjonalną koncentracją. Unikanie dziecka z kolei rodzi postawę odrzucającą i postawę zaniedbującą, akceptacja — postawę kochającą lub postawę obojętną, emocjonalna koncentracja na dziecku — postawę wymagającą i postawę ochraniającą.

Postaramy się pokrótce omówić owych 6 postaw rodzicielskich:    |yj \_

1. Postawa kochająca odznacza się czułym, serdecznym, ale

racjonalnym stosunkiem rodziców do dziecka i udzielaniem pomocy w planach i zamierzeniach.

2.    Postawę ochraniającą charakteryzuje przekładanie dobra dziecka ponad wszystko inne oraz dawanie mu szczególnych przywilejów, pobłażanie mu, osłanianie przed ujemnymi wpływami otoczenia.

3.    Postawa wymagająca polega na stawianiu dziecku wygórowanych żądań i kontrolowaniu ściśle i dokładnie ustalonego planu, który nota bene rzadko może być przez nie wykonany.

4.    Postawa odrzucająca (odpychająca) objawia się pozostawieniem dziecka w samotności, bez opieki oraz nieliczeniem się z jego uwagami, propozycjami, sugestiami, a także grożeniem wyrzucenia z domu.

5.    Postawa zaniedbująca wyraża się w braku troski o dziecko i niezaspokajaniu jego potrzeb fizycznych i psychicznych.

6.    Postawa obojętna cechuje się zwracaniem uwagi na dziecko tylko wówczas, gdy jest ono blisko fizycznie i oddalaniem się od niego, gdy jest daleko; brak przy tym wybiegania w przyszłość dziecka i czynienia w tym kierunku jakichkolwiek planów.

Niemałe zasługi w konstruowaniu modeli typologii postaw rodzicielskich należy przypisać P. Slaterowi (1962, s. 53 i nast.). Autor opracował model dwuwymiarowy, m. in. na podstawie retrospektywnych relacji z zachowania się rodziców 138 studentów, zebranych za pomocą 65-punktowego kwestionariusza. Uwzględnił w nim następujące wymiary: serdeczność — oziębłość (S — O), a więc wymiar określający rodziców jako pomagających, nagradzających, czułych, miłych, bliskich, i im odwrotne — karzących, nieczułych; surowość — przyzwolenie (S — P), wymiar opisujący rodziców jako surowych, agresywnych, autorytatywnych itp., i odwrotnie — pozwalających dziecku na wiele, akceptujących, opiekuńczych itp. Połączenie dodatniego końca wymiaru S — Oz krańcem negatywnym wymiaru S — P daje najbardziej znany wymiar pobłażliwości uczuciowej, będący przeciwieństwem bezuczuciowego karania. Połączenie dodatnich ekstremów obu wymiarów przeciwstawia ciepło i opiekuńczość surowości i obojętności.

Do rozwoju modeli postaw rodzicielskich znacznie przyczynił się E. S | h a e f e r, którego koncepcje w tym zakresie są naj-

61