DSCN0647

D. POR ESPERANTIGO DR LUDWIK ZAMENHOF

Autorem języka Esperanto był dr Ludwik Zamenhof. Miastem, w którym się urodził i w którym dziś znajduje się szkoła jego imienia, był Białystok. Jego ojciec Marek był nauczycielem języka francuskiego i niemieckiego. Dawał on prócz tego prywatne lekcje, po-nieważ wynagrodzenie jego było bardzo małe i nie wystarczało na życie. Później został nauczycielem gimnazjum w Warszawie.

W Białymstoku mieszkało dużo ludzi różnej narodowości: Polacy, Rosjanie, Niemcy i Żydzi. Nie rozumieli oni jeden drugiego, ponieważ każdy mówił tylko swoim własnym ojczystym językiem i dlatego byli dla siebie wrogami. Młody chłopiec widział często na ulicach swego miasta różne przykre sceny: Polacy bili Niemców, Rosjanie bili Żydów. Dlaczego oni byli wrogami dla siebie? Dlaczego tak ogromnie nienawidzili jeden drugiego ? Takie pytania często stawiał sobie młody Ludwik.

Wrażliwy (uczuciowy) chłopiec był bardzo smutny. Widział on na każdym kroku niezgodę i nienawiść i często myślał, co należałoby zrobić, aby ludzie rozumieli się wzajemnie i mogli ze sobą żyć w zgodzie i pracować. Ludwik lubił języki i w gimnazjum studiował dużo języków. W końcu postanowił stworzyć jeden język dla ludzi całego świata. Pragnął on, aby tego międzynarodowego języka używali ludzie różnych narodów dla własnego szczęścia i światowego pokoju.

W roku 1878 język taki był już mniej więcej gotowy. Zasadą Zamenhofa, kiedy tworzył język, było, aby gramatyka była bardzo łatwa, prosta, logiczna i krótka. Reguły gramatyczne nie miały mieć wyjątków a wszystkie międzynarodowe wyrazy miały wejść do tego języka.

W grudniu 1878 Ludwik Zamenhof obchodził uroczyście w domu rodzicielskim dzień narodzin swego języka. Brali w tym udział jego koledzy z gimnazjum, którzy z zapałem uczyli się tego języka. Ale Zamenhof był jeszcze zbyt młody, aby mógł publikować swój język. Przez pięć lat studiował na uniwersytetach i ciągle pracował i ulepszał ten język. Prócz tego dużo tłumaczył z różnych języków a nawet pisał poezje w tym języku. Pierwszy podręcznik esperanta ukazał się w roku 1887 w Warszawie. W tym czasie nazwa języka była „Język międzynarodowy". Zamenhof nie dał na książkę swego własnego nazwiska, lecz nazwał się Dr Esperanto.

10. DEKA LECIONO

A. GRAMATIKO

Klarigoj de kelkaj prepozicioj

(lau Seppik)

Al kaj en

La esprimoj en la lernejon, al la lernejo ne estas samsencaj. La lasta esprimas nur la movon en la direkto de la lernejo kaj ne montras, ke oni atingas kaj eniras gin — dum la unua formo indikas, ke oni haltas nur interne de la lernejo. Sed en la^praktiko tiu diferenco ludas ofte nenian rolon. Kun la nómoj de urboj kaj landoj oni uzas volonte al.

Al kaj gis

La diferenco inter ci tiuj prepozicioj estas, ke al indikas nur di-rekton, dum gis fiksas ankau la limon. Ekz.: Li iris al la pordo (en la direkto de la pordo) kaj Li iris gis la pordo (la pordo estis la limo, gis kiu li kiś).

Ce kaj apud

Apud signifas flankę de kaj ce indikas proksimecon, kuneston, ekz.: Iliaj gepatroj logas jam kelkajn jarojn ce iii (en la sama logejo kun iii) kaj ...apud iii (en alia, apuda logejo). Tamen ofte ilia senco tiom proksimigas, ke oni povas uzi kiun ajn el iii, ekz.: La pordisto staras te la pordo (au: apud la pordo). Ci tie la vortoj estas samsignifaj.

Post kaj antau

Post kaj antau estas uzataj en du sencoj: loko kaj tempo. Ekz.: Antau mi sidis bela fraidinp kaj post mi (malantau) maljuna sinjorino. Antautagmeze la knaboj lernas kaj posttagmeze iii ludas. La unua frazo indikas lokon kaj la dua tempon. Sed malantau estas uzata nur por loko, neniam por tempo. Oni devas difePencigi post kaj malantau, uzante post nur por tempo, ekz.: Li vertis post mi (t. e. pli malfrue ol mi); li yenis malantau mi (t. e. će mia dorso).

217