DSCN1717 (2)

STEftNBERl

MlKJ WYDANIE SPECJALNE • ZESZYT 2/2009

bertCoieą, lytetu Har.

kiś rodzaj

»wej? Czy ziej inteli. tmrrykaft. rg uważał,

mnralm*. •rtn prze. i rozwjjąją mne, stąd poziomu*

tpektywę, się różnić

Etycznie krok po kroku

Amrryiuibcy p*y« hologowir ipolnir lohn Dirićty IC Oinirl Hatson do udo* (u w woim obprrymmrlr praed łaty a profili sltulmtów teologii, oioby t ulu/r nil pofodrrtcr uudy moralnr I łfowiwłłi, tt niwrt ci, Jsiór/y n chwilę mirli wygłosić wykład na irnut pncypowtefci o do* brym Samarytaninie, wcale nie byli bar* d/jej skłonni do udzielenia pomory oaobie (i('rpii|vc|, Zastanawiając stę, dlaargo tak często ludzie pozostają obojętni i meczu* li, Bibb Latarń i iohn Dariey opracowali model interwencji świadka Opierają su; na nim, proponuję analogiczny model za* chowania etycznego. Może on rmeC zasto* Kiwanie w odniesieniu do różnorodnych problemów etycznych.

Zgodnie z tym modelem, podjęcie działania etycznego jest znacznie trudniejsze ni/, mogłoby się wydawać Dzieje się tak po częfcl dlatego, te takie zachowanie wymaga podjęcia wielu kroków, i to w ściśle określonej kolejności. Zęby zachować się etycznie musimy po pierwsze, rozpoznać zdarzenie wymagające reakcji; po drugie, określić to zdarzenie jako posiadające wymiar etyczny potrzecie, uznać, te wymiar

zwarte, /„* na*

po piąte, oŁrrśhć, jakie abstrakcyjne aa sady etyczne mogą mieć aastosowaiue dc tego problemu, po nMr, podjąć decyaję, w jaki spwób te ^atrakcyjne mady możemy Faktycznie aanoaowtć do problemu, tak aby podiunąć konkretne racwtąariie, po siódme, wprowadzić etytznr rozwiązanie w tycie, prartiwdzialając zarazem .silom sytuacyjnym, które mogą nas skłaniać do zachowania się w sposób nieetyczny, w kotku po ósme, poradzić tobie z możliwymi skutkami zachowania w sposób naszym zdaniem etyczny.

Z tej perspektywy zachowanie się w sposób etyczny stanowić może nie lada wy

zwanie jeśli nie zrozumiemy, jak kąj wyimgaH*'* l^ł*‘t to zadanie, mn&rny tłumne zakładać, te lamo im zęv& zans» ,j szkoły wymankiwej, prawidłowe wy< i. wanie lub udział w zajęcia* h z etyki w-starczy by upewnić etyczne zac hoseam*

Na ralłgli tego nie uczą

Czy istflie|e coś tak legio, jak mteligm cja etyczna? Amerykański psycholog Ho. ward Girdner przrz lata zmagał się / *y,_(i problemem. Wśród różnych rodzajów iri teligrmjł wyodrębnił on inteligencję _t-_v zystrm jalną, a nawet duchową, luóra po. maga nam rozstrzygać dylematy życiowe Wielu badaczy, na przyklat psychiatra dziecięcy z Uni varda, opowiada się za istnieniem inteli grncji moralne) zarówno u dzieci, jak i do rosłych.

Czy rzeczywiście istni*’;* inteligencji moralnej lub dui niektóre dzieci 14 z natury bu gminę moralnie lub duchowo ] ski psycholog Lawrence Kohli ze istnieją stadia rozumować go, przez które kolejno z . chodzą dzieci. Niektóre d/j* się szybciej i dochodzą dalej J biorą się różnice indywidualni rozwoju moralnego.

Przyjmuję tu zbliżoną pi Z całą pewnością ludzie m ■

Droga ku moralności

Lawrence Kohlberg skonstruował teorię rozwoju moralnego myślenia.

Opierane stę na teorii rozwoju poznawczego Jeana Piageta, wyróżnił trzy fazy rozwoju sądów moralnych (przedkonwencjonalną, konwencjonalną l posikonwcnc|onalną) ,w zależności od tego. w jakim stadium znajduj sią osoba, rotne są ja) reakcja na napotykane dylematy moralne POZIOM l - przedkonwencjonainy (wiek *-10 lat) Dla tego poziomu charakteiystyczna jest koncentracja na zewnętrznej kontroli, standardy postępowania pochodzą od innych ludzi, a dziecko Ich przestrzega, by uniknąć kary lub dostać nagrodę

Stadium 1 - dziecko przestrzega zasad Innych ludzi w obawie przed karą. Skutki działań określają, czy są one dobre, czy złe. Co ml za to grozi?

Stadium 2 - dziecko przystosowuje się do reguł wynikających z własnych Interesów. Uwzględnia taż to, co może otrzymać w zamian. Dałeś mi się pobawić,/a też ci dam.

POZIOM Ił - konwencjonalny (wiek 10-13 łat) Dziecko obserwuje standardy innych, uwewnętrznia je częściowo, chce, aby ci, z których opinią się liczy, spostrzegali je jako dobrą osobę.

Stadium 3 - liczy się utrzymywanie wzajemnych relacji, dzieci chcą sprawiać satysfakcję innym i trzymać się złote) reguły: bądź dla innych tak), jaki chciotoyt, aby Inni byli dla ciebie Stadium 4 ■ orientacja na wypełnianie obowiązków i okazywanie szacunku autorytetom, przekonanie, ze zasady są takie same dla wszystkich. Co by było, gdyby każdy tak robił? poziom iii - pottkonwencjonałny (powy2ej 13 lat, ale czasem nigdy), Osoba dostrzega możliwość istnienia konfliktu między dwoma społecznie akceptowanymi standardami i próbuje rozstrzygnąć ten konflikt; istnieje wewnętrzna kontrola zachowania.

Stadium 5 - moralność; kontaktu, praw jednostki, demokratycznego prawa . To, co Jest słuszne, zalety od opinii większości w danej grupie społecznej.

Stadium 6 - moralność uniwersalnych zasad etycznych - o postępowaniu decydują wybrane przez osobę zasady etyczne Gdybym postąpi) Inaczej, nie byłbym w zgodzie z samym sobą.

Oprać dk na podMMM Piycftoiogtf pod redakcją lana suc-iaua i Dariusza OoWUktego. GWP. (klatek 200S

0*#^U

łtAftó I John uftney opncow

tH# Help?

w ukmir rozumowania i rozwoju morał* nrgo. Alt*, jak sądzę, możemy mżył ich -zarówno dżin i, jak i dorosłych - ulepszał •woje rozumowanie i uchowanie ctycz* nr. Nalrty uświadamiał im, że myślenie • działanie w sposób etyczny wyzwaniem. Nie wystarczy nauka rrligii, warto* Ści czy etyki, Trzeba uczył dzieci kolejnych kroków, które skladsją sit; na inteligent j<; etyczna, tak aby umiały rozpoznał dla nr hic I w aobie, Jak dużym wyzwaniem Jcat zachowanie etyczne i dlaczego tak się i Izie Je. Co więcej, wymaga to kształtowania u dzieci odporności wobec sit, Jakie mogą stanął na drodze etycznego postępowania i sprawił, że nie uda im się przejśł przez wszystkie osiem opisanych kroków.

Z takiego punktu widzenia etyczne myślenie i działanie nie tkwią z natury w człowieku, ale i<i czymś, co możemy rozwijał u prawic wszystkich dzieci; układając, ze nie są one psychopatyczne. Jednak rozwój tych cech jest trudny, gdyż - jak wspomniałem - etyczne myślenie i działanie stanowią większe wyzwania niżby się wydawało.

Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne poza mną

Różnice w inteligencji etycznej wydają się przynajmniej po części wynikał z umiejętności wykonania opisanych wcześniej ośmiu kroków do etycznego zachowania. Wykonania ich wszystkich i po kolei. Potknięcie się i niepowodzenie w przejściu przez którykolwiek prowadzi do porażki w realizacji kolejnych. Jest mało prawdopodobne, że samo nauczenie studentów abstrakcyjnych reguł lub zasad etycznego zachowania sprawi, że będą postępował etycznie. Powinno się ich raczej uczył sek-

wem ji pn	DCI
nogo myśl	ler
stawiania i	się	zrwnętrznyr
naciskom,	ki	tóre skłaniają
zachowania.

Nu-którzy studenci po prost

strzegają u	•go, że etyka odnoai Mę i
do nich. To	^1 dodatkowy problem, g
musimy sh
czeóstwie.
o wyzwani
którzy - tt
Mówiłem '
etyczne w	rcofanie. Polega ono na
leniu
nych. Moi
Można wie
etyką, albc
związku z \
Jakby u
skrajnie* wy
		cywód*
ców, którzy		u* małe
dzieci. Przy	rpadki takich nadużył i	nie tyl-
ko wprawi	ają w zakłopotanie* lu	iścioły,
którym ci		* także
prowadzą c	lo straty setek milion!	Jw do
larów, wyd	awanych na honoraria	praw-

ników i ugody.

Wielu ludzi nieustannie prze do sukcesu, często nieuczciwie. Uważam, że jako nauczyciele jesteśmy odpowiedzialni za nauczenie naszych studentów, jak myśleł i działał nie tylko inteligentnie, ale także mądrze i etycznie. Powinniśmy rozwijał nie tylko ich inteligencję poznawczą, ale także etyczną.

, Tłum. Przemysław Bąbel