DSCN1718

nic akcentowana jest pełniona prze/- instytucje funkcja zaspokajania potrzeb. W tej koncepcji wskazane są także zasadnicze komponenty instytucji, mogące stanowić podstawę rozróżnień definicyjnych. W obrębie każdej instytucji wyróżnić można następujące elementy:

ZA&adi naczelna

Pcnoneł    Non»*y

Uruidzcnu^mnierialne

Działalność

▼

Funkcja

Jak zaznacza B. Malinowski, zasada naczelna, w obrębie której zawierają się przesłanki prowadzące do utworzenia danej instytucji, może różnić się znacznie od funkcji faktycznie realizowanych przez tę instytucję.

Instytucja, z racji regularności i powtarzalności działań, przeciwstawiana jest niekiedy procesom o charakterze żywiołowym. Erie Voegelin [1994, s. 22 i n.J zaproponował dychotomiczną opozycję: instytucja -nich społeczny, do opisu i analizy procesów społecznych. Instytucja stanowi końcową fezę ewolucji ruchu społecznego, cechującego się w początkowej fazie znaczną wewnętrzną dynamiką i spontanicznością. Wywołane są one przez swoiste poczucie misji i pragnienie realizacji przyjętych ideałów. (A.S.)

Zob. instytucjonalizacja konfliktu, potrzeba, problemy społeczne, rola społeczna.

Literatura:

Ginsberg M., 1956, An Introduction to ihe Siudy of Soclal Insttlulions |w:J tegoż, Essays In Sociology and Soclal Phtlosophy, vol I: On Ihe Dtverslty of Morali, W. Ileinemann Lid., Melbourne, London, Toronto.

Kamiński A.Z.. 1991, Instytucje I organizacje [w:J Socjologia Problemy podstawowe, pod red Z Krawczyka. W. Morawskiego. PWN, Warszawa.

Kulpińska I.. 1991. Człowiek Jako Istota społeczna |w:J Socjologia Problemy podstawo

we, pod red. Z. Krawczyka. W Morawskiego, PWN, Warszawa.

Mańkowski M„ 1989, Instytucja 1 instytucjonalizacja Jako kategorie teoretyczne socjologu, ..Studia Socjologiczne”, nr 1(112). Malinowski 13.. 1958, Szkice z teorii kultury. KiW, Warszawa.

Piwowarski W., 1993. Instytucja [w.j Słownik katolickiej nauki społecznej, Pax, Wyd Misjonarzy Klaretynów .Palabra", Warszawa. Szczepański J„ 1970. Elementarne pojęcia socjologu. PWN. Warszawa.

Voege!m E., 1994. Lud Boty, Wyd. Znak, Kraków.

Instytucja totalna, organizacja, w której aktywność życiowa jej członków jest izolowana na długi okres od szerszego społeczeństwa i ma miejsce niemal wyłącznie w jej obrębie. Erying Goffman - twórca tego pojęcia - wskazuje, iż cechą charakterystyczną instytucji totalnych jest brak rozdzielenia miejsca pracy, snu i wypoczynku, obserwowany w tzw. normalnym życiu. Wszystkie aspekty życiowej aktywności człowieka odbywają się w tym samym miejscu i pod nadzorem władzy zwierzchniej; we wszystkich fazach codziennego życia jednostki przebywają ciągle w obecności innych osób; codzienna aktywność przebiega według ściśle zaplanowanego rozkładu zajęć; wymuszane lub narzucane są różne formy działań mające uzasadniać oficjalne cele instytucji (zob. [E. Goffman 197$, s. 151-152]);

W innym sformułowaniu instytucja totalna to „instytucja, która bierze odpowiedzialność za wszystkie aspekty życia osoby, która ma formalną doktrynę i jej przywódcy kontrolują jej sposób wyrażania tak. że osoby uczą się, przyswajają sobie właściwy sposób jej wyrażania” [E. Hałas 1992, s. 114]

E. Goffman[ 1975, s. 150-151] wyodrębnił pięć typów instytucji totalnych: I) instytucje utworzone w celu opieki nad osobami niezaradnymi, np. domy opieki dla osób starszych, biednych, niewidomych, sierot; 2) instytucje dla osób chorych i zarazem groźnych dla otoczenia, np. szpitale