DSCN1817

omawianego okresu czasu leszcz zalewowy nie zmienił w sposób widoczny szybkości swojego wzrostu, oraz że w porównaniu z leszczem z innych zbiorników wodnych tempo jego wzrostu jest bardzo dobre¹⁴.

P1 o ć — Rutilus rtitilut L. Określenie tego gatunku dokonano na podstawie 215 pozostałości kostnych, co stanowi 5,8*/* wszystkich kości ryb, oraz na podstawie 443 sxt. łusek (1.5% wszystkich określonych łusek). Zarówno pod względem ilości kości, jak i łusek, płoć zajmuje trzecią pozycję wśród zbadanych gatunków ryb Pozostałości kostne stwierdzono w warstwach III do VII, łuski zaś od III do VI.

W materiale wykopaliskowym występują najczęściej następujące kości płoci: gardłowe (97 szt.), pod językowe, tylne (32 szt.), skrobiowe (24 szt.), potyliczne podstawowe (12 szt.) oraz pokrywowe (10 szt.). Ogółem zidentyfikowano 15 różnego rodzaju kości płoci.

Na podstawie kości określono również ciężar osobników, do których one należały. Najmniejsze płocie ważyły 0,2 kg, osobniki największe zaś osiągały ciężar 1 kg (średnio 0,5 kg).

Średni wiek płoci określony na podstawie 65 łusek wynosił 12—13 lat. Znów znajdujemy potwierdzenie naszych obliczeń, gdyż według badań J. Romańskiego¹⁵ płoć zalewowa osiąga współcześnie ciężar 450—514 g w wieku 12—13 lat. Wynika z tego, że również d płoć nie zmieniła swojego tempa wzrostu na przestrzeni omawianego okresu czasu.

Ciosa — Pelecus cultratus L. Ciosa dostarczyła zaledwie 112 pozostałości kostnych (5,8%), posiada bowiem nader delikatne i kruche kości. Dlatego też pod względem materiału kostnego ciosa znajduje się na trzecim miejscu w rodzinie ryb karpiowatych, za leszczem i płocią, jednakże olbrzymia ilość oznaczonych łusek ciosy (20 531 szt. = 86,6%) stawia ją zdecydowanie na pierwszym miejscu w rzędzie wszystkich poławianych ówcześnie gatunków. Należy podkreślić, że łuski ciosy posiadają również bardzo delikatną budowę, są bardzo cienkie i dość kruche w porównaniu z łuskami pozostałych gatunków ryb (z wyjątkiem szczupaka). Stąd bezsprzecznie można wyciągnąć wniosek, że ciosa najliczniej występowała w wodach Zalewu Wiślanego.

Jej kości znajdowały się we wszystkich badanych warstwach (z wyjątkiem warstwy VIII), podobnie zresztą jak i łuski. W wielu próbkach znajdowano jedynie same łuski i należące do niej pewne pod względem diagnostycznym kości (skróblowe, gardłowe, międzypokry-wowe itd.), stąd z całą pewnością zaliczono również jako należące do ciosy, niepewne na ogół diagnostycznie kości, jak żebra czy kręgi znajdujące się w próbkach. Ogółem gatunek ten określono na podstawie 15 różnego rodzaju kości (112 szt.). Na podstawie porównywania kości

¹⁴ C. Segestr ale: Ober die jahrlichen Zuwachszonen der Schuppen und Beziehungen zwischen Sommer temperatur und Zuwachs bei Abramit brama sowie einigen anderen Cypriniden in Sud Finnland 1911—1930, „Acta Zoologica Fennica”, T. 13, Helsigforsiae 1932; C. Sege-strale: Ober scalimetrische Methoden zur Bestimmung des linearen Wachstums bei Fischen insbesondere bei Leuciscus idu s L., Abramit brama L. und Per ca fluviati-lis L., „Acta Zoologica Fennica”, T. 15, Helsingforsiae 1933; W. W u n d sc h: Das Wachstum des Bleies (Abramis brama L.) in der Seen der Oberspree und Dahme, „Zeit-schrift fur Fischerei”, T. XXXVII, 1939.

^u R. Romański: Płoć (Rutilus rutilus L.) Zalewu Wiślanego na tle badań z lat 1957—1959, „Prace Morskiego Instytutu w Gdyni”, T. 12/A, 1963.

wykopaliskowych z materiałem wzorcowym ustalono, że należały one do osobników o ciężarze od 0,4 do 1 kg. Wyjątkowo jedna ciosa miała ciężar 1,5 kg. Średni ciężar łowionej ówcześnie ciosy wynosił 0,6 kg, średni wiek zaś osobniczy ryb w stadzie wynosił około 11 lat. Te średnie wyniki (uzyskane na drodze empirycznej) potwierdza egzemplarz współczesnej ciosy z Zalewu Wiślanego, która w wieku 11 lat posiadała ciężar 0,6 kg, co stanowi dowód, że ciosa również nie zmieniła swojego tempa wzrostu na przestrzeni omawianego okresu czasu.

Krąp — Blicca bjorkna L. Wśród rodziny ryb karpiowatych krąp znajduje się na czwartej pozycji pod względem ilości wykopaliskowych kości (92 szt.) i łusek 28 szt.). Krąpia reprezentowało 13 różnego rodzaju kości, z których najliczniej wystąpiły w badanym materiale kości skróblowe (38 szt. ), gnykowo-żuchwowe (16 szt.), gardłowe (11 szt.) i pokrywowe (9 szt.). Kości krąpia wystąpiły w warstwach od III do VI (najliczniej w III), łuski zaś jedynie w warstwie V.

Porównując zbadane kości krąpia (92 szt.) z odnośnymi wzorcami udało się ustalić, na drodze odpowiednich przeliczeń, ciężar łowionych ówcześnie ryb. Wahał się on w granicach od 0,2 do 1 kg, średni zaś ciężar ryb wynosił 0,4 kg. Odpowiadający tym ciężarom wiek krąpi (określony na podstawie łusek) wynosił od 8 do 14 lat, przy średnim wieku ryb 11 lat. Obecnie poławiane są na Zalewie krąpie w wieku od 2 do 8 lat¹⁶, ryby starsze zaś spotyka się sporadycznie.

Boleń — Aspius aspius L. Boleń reprezentowany jest w zbadanym materiale jedynie przez pozostałości kostne (11 szt.). Stanowiły je kości gardłowe (6 szt), przyklinowe (2 szt.), gnykowo-żuchwowa (1 szt.), pod-językowa tylna (1 szt.) i krucza (1 szt). Przeważająca większość tych kości (10 szt.) znajdowała się w V warstwie i jedynie jedną kość stwierdzono w warstwie III. Rozpiętość ciężaru osobniczego określonego na podstawie kości wahała się od 1 do 3 kg, przy średnim ciężarze 2,3 kg.

Certa — Vimba vimba L. Gatunek ten określono na podstawie 1 kości (prz/klinowa) oraz 11 szt. łusek. Materiały te pochodziły z V warstwy. Wspomniana kość przyklinowa należała do ryby o ciężarze 1 kg. Wiek ryby określony na podstawie łusek wynosił od 6 do 8 lat.

Obecnie odławiane stado certy składa się z ryb w wieku od 5 do 12 lat, o ciężarze osobniczym od 0,2 do 0,8 kg. Pośrednio może to świadczyć o tym, że zbadane łuski certy nie należały do ryby o ciężarze 1 kg.

Karaś — Carassius carassius L. Określenie tego gatunku dokonano jedynie na podstawie jednej kości gardłowej, znalezionej w VII warstwie. Przypuszczalnego ciężaru ryby, do której należała wymieniona kość, nie udało się określić.

J a ż — Leuciscus idus L. Jaź jest ostatnią rybą z rodziny karpiowatych, którą określono również na podstawie jednej kości gardłowej, znajdującej się w V warstwie. Kość należała do ryby o ciężarze około 1 kg.

Rędzina ryb okoniowatych (percidae)

Sandacz — Lucioperca lucioperca L. Pozostałości kostne sandacza w badanym materiale wystąpiły nader licznie (393 szt.), przy czym znajdowano je we wszystkich warstwach (z wyjątkiem VIII), ze szczególnym nasileniem w warstwach III, V i VI. Szczególnie duto było ich w ostatniej, to jest VI warstwie.

¹⁴ H. Hen king: Die Ostseefischerei, Stuttgart 1929.

o*łn