DSCN2055 (3)

zowiqzek

korzenia

zowiqzek I ti$_cj

stożek wzrostu pędu

stopo

Rys. 4.33. Zarodek paproci (wg Hofmeistra)

Rys. 4.34. Dojrzały sporofit paproci

kowania, są prawie całkowicie zahamowane. Także rozwój zawartego w nasieniu zawiązka sporofitu zostaje na czas spoczynku zatrzymany w stadium zarodka, zbudowanego głównie z tkanki merystematycznej. Zarodek ten składa się z osi zarodkowej oraz osadzonych na niej liści zarodkowych — liścieni (rys. 4.35). Oś zarodka zakończona jest na jednym biegunie merystemem wierzchołkowym korzenia, na drugim merystemem wierzchołkowym pędu. Za merystemem korzeniowym może się znajdować krótki odcinek tkanek korzenia zarodkowego. Część osi między zawiąz-

,_i()1 korzenia a miejscem osadzenia liścieni tworzy podliścicniową część łodygi, jpo k o t y I, stanowiący strefę przejściową pomiędzy korzeniem a właściwą lody-' vV niektórych zarodkach oś przedłużona jest jeszcze o krótki nadliścieniowy \j_cj_nek łodygi, a merystem wierzchołkowy pędu znajduje się w zarodkowym pąku płowym zawierającym zawiązki liści właściwych. Zarodkowy pąk szczytowy na-n_Va się p I u m u I ą, a odcinek łodygi między nim a liścieniami - e p i k o t y -| _Cm. Merystem wierzchołkowy pędu (lub cpikotyl i plumula) otoczony jest w nasieniu stosunkowo dużymi liścieniami. Liczba liścieni może być różna: u nago-fliliiż.kowych jest zmienna (u sosny np. występuje przeważnie 5 liścieni), u okrytoza-lążkowych zaś wynosi dwa (u dwuliściennych) lub jeden (u jednoliściennych). Liś-_cj_enie są niekiedy bardzo duże i stanowią organy spichrzowe zarodka, w których zmagazynowane są materiały pokarmowe, służące do odżywiania rozwijającej się rośliny w czasie kiełkowania. Takie liścicnie, stanowiące główną masę nasienia, występuj:) np. u grochu lub fasoli.

nicienie    plumulo

Rys. 4.35. Zarodki roślin nasiennych. A — sosny, B — fasoli, C — cebuli

W czasie kiełkowania nasienia rozwija się z zarodka młoda roślina, zwana siewką. Z zawiązka korzenia rozwija się korzeń pierwotny, wytwarzający następnie korzenie boczne. Mogą też pojawiać się zawiązki nowych korzeni na hipokotylu (korzenie przybyszowe) i przejmować funkcje korzenia pierwotnego.

Hipokotyl lub epikotyl rośnie na długość i wysuwa pędową część zarodka ponad powierzchnię podłoża. Jeżeli rosnący hipokotyl wyniesie na światło liścienie, to zazieleniają się one oraz powiększają i stanowią pierwsze organy asymilacyjne siewki. Na wierzchołku pędu rozwijają się pierwsze liście i stają się głównymi organami fotosyntezy. Liścienie stopniowo kurczą się, wreszcie więdną i odpadają. W ten sposób z zarodka rozwija się młody organizm roślinny złożony z dwóch zasadniczych części: korzenia i pędu (rys. 4.36). Typowy korzeń jest organem podziemnym o budowie osiowej, na którym nigdy nie występują liście. Natomiast typowy pęd tworzy nadziemną część rośliny i składa się z łodygi, stanowiącej jego oś, i osadzonych na niej liści.

145

⁴ - Botanika l. I