DSCN3750 (2)

Rye. 15. Uwarstwione strupy powstające w wyniku zasychania płynu wysiękowego i ciągłej hiperproliferacji naskórka w łuszczycy brudźcowej (psoriasis rupioides).

^Głębokic l'ⁿ*jne popękania w rogowcu stóp i dłoni w przypadku rybiej łuski (ichthyosiś).

Ryc. 17. Owrzodzenie w obrębie raka pod-stawnokomórkowego (carcinoma basocellulare ulcerosum).

keratozy (np. rybia łuska - ichthyosis - ryc. 14) lub parakeratozy (tj. niepełnego, przyspieszonego rogowacenia, charakterystycznego dla łuszczycy - psoriasis -ryc. 110 i 111, str. 210).

Strup (crusta). Powstaje w wyniku zasychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego albo ropnej treści pęcherzyków i pęcherzy, lub też na podłożu nadżerek albo owrzodzeń (ryc. 15). Przykładem jest powstawanie strupa w wyniku wtórnej infekcji — zliszajcowacenia (impetiginisatio), podczas gdy liszajec (impetigo) powstaje od początku w wyniku zakażenia bakteryjnego.

Nadżerka (erosió). Jest to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia (np. maceracja w fałdach skórnych lub po przerwaniu pokrywy pęcherzyków i pęcherzy), ustępujący bez pozostawienia blizny (p. ryc. 12).

Przeczos (excoriatio). Jest to w istocie nadżerka, powstająca w skórze uprzednio nie zmienionej, najczęściej pod wpływem drapania (np. świerzb - scabies, wszawica — pediculosis lub świerzbiączka — prurigo).

Pęknięcie i rozpadlina {fissura et rhagas). Są to linijne ubytki, dotyczące warstw głębszych skóry właściwej, w wyniku czego rozpadliny mogą pozostawiać blizny. Przykładem pęknięć sąpobruzdowania w rogowcu dłoni i stóp (ryc. 16) lub w hiperkeratotycznym wyprysku dłoni i stóp (eczema tyloticum).

Owrzodzenie (ulcus). Jest to ubytek skóry właściwej, a więc głębszy od nadżerki, ustępujący z pozostawieniem blizny (ryc. 17). Powstaje z guzków, guzów b krost, niekiedy zaś bez poprzedzających zmian pod wpływem czynników chemicznych (np. kwasy), fizycznych (odmrożenia - congelatio i oparzenia - combu-mechanicznych (odleżyny — decubitus) lub w wyniku zmian naczyniowych iniczych (arteriosclerosis) lub żylnych (ulcus cruris). Ubytek pod wpływem uników mechanicznych w tkance dotychczas zdrowej nosi nazwę rany.

Blizna (cicatrix) powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą. Najczęściej jest zejściem owrzodzeń, może jednak tworzyć się także z guzków nie ulegających rozpadowi (np. sarkoidoza — sarcoidosis i gruźlica toczniowa płaska — tbc luposa piana — p. ryc. 8).

Blizny mogą być przerostowe (np. pooparzeniowy keloid - p. ryc. 207, str. 373) lub zanikowe (np. przewlekły toczeń rumieniowaty — lupus erythematosus disco-ides — p. ryc. 156, str. 275, liszaj twardzinowy i zanikowy — lichen sclerosns et atropihicus — p. ryc. 171, str. 298).

Istotne znaczenie dla rozpoznania ma znajomość ewolucji poszczególnych wykwitów, która może stwarzać nawet pozory polimorfizmu (np. w wyprysku występują z reguły pęcherzyki, nadżerki i strupy). Istnieje jednak prawdziwy polimorfizm, np. w chorobie Duhringa obok charakterystycznych wykwitów pęcherzykowych występują rumienie, grudki, bąble pokrzywkowe itp.

Niekiedy zmiany chorobowe w skórze nie dają się ściśle zaklasyfikować do poszczególnych typów wykwitów, np. w toczniu rumieniowatym przewlekłym (DLE — lupus erythematosus discoides) trudno jest zaliczyć nacieki zapalne do grudek, gdyż szerzą się i ustępują z pozostawieniem blizny, a są zbyt powierzchowne i nie ulegają rozpadowi, a więc trudno uznać je za guzki. Trudno jest również np. zaklasyfikować zmiany twardzinowe skóry (sc/erodermia). które nie są przecież blizną, a których istotą jest przerost kolagenu w podścielisku lącznotkankowym skóry właściwej i tkanki podskórnej, podobnie jak w bliźnie.

Nie daje się również zaliczyć do znanych wykwitów podstawowych lichenizaęfi (przerost naskórka ze wzmożonym poletkowaniem na powierzchni), stanowiącej charakterystyczny objaw świerzbiączki {prurigo) itd.

37