DSCN5856

Wykaz skrótów

dipl. — dawny kodeks postępowania karnego, rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 19 marca 1928 r., Dz.U. 1928, nr 33, poz. 313, późniejsze zmiany

dli. - dawny kodeks karny, rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 11 łipca 1932 r., Dz.U. 1932, nr 60, poz. 371, późniejsze zmiany Oz. U.    Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej

Dz.Urz.M.Spraw    Dziennik Urzędowy Ministra Sprawiedliwości

MEN    Ministerstwo Edukacji Narodowej

srt. - artykuł

k.k.    kodeks    karny, ustawa z 6 czerwca 1997 r., Dz.U.    1997, nr 88, poz. 353

lek.w.    kodeks    karny wykonawczy, ustawa z 6    czerwca    1997 r., Dz.U. 1997,

ar 90, poz. 557

Łr.o. kodeks rodzinny i opiekuńczy, ustawa z 25 lutego 1964 r., Dz.U. 1964, nr 9, poz. 59, późniejsze zmiany

k.p.    kodeks    pracy, ustawa z 26 czerwca 1974    r., Dz.U.    1998, nr 21, poz. 94

k.px.    kodeks    postępowania cywilnego, ustawa    z 17 listopada 1964 r., Dz.U.

1964, nr 43, poz. 296, późniejsze zmiany

k.p.k. - kodeks postępowania karnego, ustawa z 6 czerwca 1997 r., Dz.U. 1997, nr 89, poz. 555

k.w. - kodeks wykroczeń, ustawa z 20 maja 1971 r., Dz.U. 1971, nr 12, poz. 114, późniejsze zmiany

u.k.s. ustawa karno-skarbowa z 26 października 1971 r., Dz.U. 1971, nr 28, poz. 260, późniejsze zmiany

u.p.n. ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r., Dz.U. 1982, nr 35, poz. 228; Dz.U, 1992, nr 24, poz. 101; Dz.U. 1995, nr 89, poz. 443; Dz.U. 1998, nr 106, poz. 668 OSN    Orzecznictwo Sądu Najwyższego

OSNKW - Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna i Wojskowa

ROZDZIAŁ 1

Odpowiedzialność nieletnich w aspekcie historycznym 1.1. Nieletni w dawnym prawie

Zjawisko przestępczości nieletnich znane było już starożytnym. Niezależnie od tego, kto popełnił przestępstwo, naruszył porządek publiczny, społeczeństwo broniło się, stosując surowe kary. Bardzo ciekawe, a jednocześnie wzorowe unormowanie problemu odpowiedzialności nieletnich przyniosło rzymskie

—    tzw. Prawo XII Tablic (450 r. p.n.e.). W przypadku dokonania kradzieży lub zniszczenia zbiorów przez nieletnich stosowano karę chłosty, uzależniając jej wymiar od decyzji pretora, oraz nakładano obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody (M. Regent-Lechowicz, 1970). Prawo rzymskie ustaliło trzy kategorie wiekowe, uzależniając od nich stopień odpowiedzialności:

—    infantes — poniżej 7 lat — osoby całkowicie nieodpowiedzialne;

—    proximus infantiae — 7—10 lat — osoby niezdolne do popełnienia zła, do umyślnego działania przestępczego;

—    proximus puburatati — 10 (12)—14 lat — osoby zdolne do zła, z zastrzeżeniem że są sprawne umysłowo (M. H. Veillard-Cybulsky, 1968), Pełną odpowiedzialność w prawie rzymskim ponosiła osoba, która osiągnęła dojrzałość fizyczną. Podstawowe kryterium dojrzałości stanowił stopień rozwoju fizycznego: dla dziewcząt cezurę wiekową ustalono na 12. rok żyda, dla chłopców zaś na 14. rok żyda.

Prawo średniowieczne nie przejęło z prawa rzymskiego trzech księgom nieletnich. Za odpowiedzialnego karnie uważano mężczyznę zdolnego do noszenia broni. Niejednokrotnie ustawodawstwa plemienne określały wiek